Saga - 2005, Page 223

hún að innri gerð slungin flókinni atburðarás sem leynir á sér. „Skáldið í
skriftinni“ er því ekki eina ráðgátan heldur er sagan sjálf ráðgáta.
Það eru engin ný sannindi, eins og Torfi bendir sjálfur á, að ýmsar lýs-
ingar og frásagnir í Egils sögu eigi sér hliðstæður í öðrum bókmenntaverk-
um. En hann er fundvísari en flestir aðrir á rittengsl, einkum við Biblíuna,
og gefur sér að vísanir í helgar bækur hljóti að hafa áhrif á merkingu sög-
unnar. Torfi mun fyrst hafa kynnt hugmyndir sínar í Skírnisgrein fyrir ára-
tug en getur hennar af einhverjum ástæðum ekki í þessu verki („Mun kon-
ungi eg þykja ekki orðsnjallur,“ Skírnir 168 (vor 1994), bls. 109–133). Með
ritskýringarhefð kirkjunnar að leiðarljósi telur hann sig komast að innsta
kjarna Egils sögu og þá blasir við okkur ný sýn: Egils saga er ekki nema á
yfirborðinu um harðsnúinn stríðsmann og víking. Í dýpri merkingu fjallar
sagan um synd og sekt, iðrun og yfirbót og að lokum endurlausn sem tákn-
gerist í því þegar skáldið er lagt í skriftina, jarðneskan bústað hinna
heilögu.
Of langt mál yrði að gera grein fyrir því hvernig Torfi Tulinius kemst að
þessari niðurstöðu en í hnotskurn er sagan þessi: Í kristilegum skilningi var
Egill Skalla-Grímsson, prímsigndur maðurinn, sekur um bróðurmorð. Að
vísu réð Egill bróður sínum ekki bana sjálfur en hann hafði ásetning til þess
og sýndi það í verki með því að vinna honum allt til miska. Sekt Egils var
þeim mun alvarlegri þegar þess er gætt að hann ágirntist ekkju bróður síns
og vildi kvænast henni en slíkt var bannað í kirkjulögum. Útlit Egils og
svipbrigði þar sem hann sat á palli gegnt Aðalsteini konungi eftir orrustuna
á Vínheiði eiga að minna á að þar var bróðurmorðingi kominn því að ein-
mitt þannig var Kain í háttum, samkvæmt heimildum, eftir að hafa drepið
Abel bróður sinn. Egill gerist enn að nýju bróðurmorðingi þegar hann
drepur Jesú Krist í mynd Rögnvalds Eiríkssonar konungs en eins og flestir
vita er Jesús ekki aðeins sonur Guðs heldur líka bróðir allra manna. Þegar
Egil hefur rekið að strönd Eiríks konungs blóðaxar í Jórvík og dauðinn blas-
ir við neyðist hann til að líta í eigin barm og skoða sinn innri mann en það
var nauðsynlegur undanfari iðrunar og fyrirgefningar. Fyrir árnaðarorð Ar-
inbjarnar, vinar Egils, miskunnar konungur sig yfir hann og veitir honum
lausn. Eftir þetta breytist Egill úr bróðurmorðingjanum Kain í Davíð kon-
ung endurborinn sem, vel að merkja, var einnig skáld og hafði frá svipaðri
reynslusögu að segja. Egill tekur nú sín fyrstu alvarlegu skref í áttina til
Guðs og nýtur hjálpar Maríu guðsmóður, sem birtist honum í mynd nokk-
urra kvenna á vegferð hans, og vinnur góðverk í anda Jesú Krists. Þegar
hallar tekur á ævina getur Egill því gert sér góðar vonir um miskunn Guðs
á efsta degi eins og hann víkur að í tregakvæði sínu Sonatorrek.
Í síðasta hluta bókarinnar veltir Torfi Tulinius því fyrir sér hvers vegna
Egils saga var samin. Hann skilgreinir samfélag 13. aldar í anda franska fé-
lagsfræðingsins Pierres Bourdieus, greinir frá mikilvægi bókmennta í sjálfs-
mynd höfðingja og dregur síðan fram hliðstæður í lífi Snorra Sturlusonar
R I T D Ó M A R 223
Saga haust 2005-NOTA 23.11.2005 20:11 Page 223