Saga - 2005, Side 234

þetta atvik og látið svo sem heimildin segi hvers konar veður hafi verið,
hvað Bryan hugsaði, hvernig honum var til Ólafar og hvað hann vissi um
Ísland. Þetta kemur hvergi fram í heimildinni sem vísað er í. Sama er upp
á teningnum þegar Inga Dóra segir frá fyrsta fundi Henrys Lakes Slaytons
og Ólafar en hann gerðist umboðsmaður og verndari hennar. Frásögn
hennar byggist einkum á bréfi sem W. P. Slayton, sonur Henrys, skrifaði
Vilhjálmi Stefánssyni. Þar er í mjög stuttu máli rakið að Henry hafi farið til
Minnesota með það fyrir augum að gera samning við Ólöfu um fyrirlestra-
hald. Á grunni þessarar stuttu heimildar sviðsetur Inga Dóra ferðalag
Henrys frá Chicago til St. Paul þar sem hann á að hafa hlýtt á Ólöfu og síð-
an hitt hana. Lýsir hún hvernig Henry Slayton kom mönnum fyrir sjónir,
hvað hann hugsaði, hvernig honum leist á Ólöfu og svo fram eftir götun-
um.
Vafalaust er það einnig til að ganga í augun á lesendum sínum að Inga
Dóra fer ekki alls kostar nákvæmt með heimildir, fullyrðir þar sem heimild
hennar slær varnagla. Á bls. 24 í bókinni stendur: „Búskaparhættir höfðu
haldist nær óbreyttir frá þeim tíma er Norðmenn námu land á Íslandi á
9.–10. öld.“ Heimild Ingu Dóru fyrir þessu er grein eftir Guðmund Hálf-
danarson um íslenska þjóðfélagsþróun á 19. öld (í bókinni Íslensk þjóðfélags-
þróun 1880–1990) en þar segir: „Frumstæð kvikfjárrækt framfleytti megin-
hluta þjóðarinnar, líkt og hún hafði gert frá upphafi byggðar. Tæknifram-
farir í landbúnaði voru hægar og gengur Kristján Eldjárn jafnvel svo langt
að telja verkmenningu íslenska bóndans við lok aldarinnar í stórum drátt-
um þá sömu og hún hafði verið á Norðurlöndum síðustu aldir fyrir Íslands
byggð“ (bls. 10). Hér fullyrðir Guðmundur ekkert um búskaparhætti held-
ur ber Kristján Eldjárn fyrir sig og slær um leið sjálfur úr og í. Á bls. 25 seg-
ir Inga Dóra: „Íslenskt samfélag var engin undantekning. Ólöfu var oft
strítt og það var gert grín að henni og að henni hlegið.“ Ber hún Sigurð Nor-
dal fyrir þessu. En í Ólafarþætti Sigurðar stendur: „Hún vakti athygli fyrir
tvennt meðal íslenzku vesturfaranna á skipinu: smæð sína og metnaðar-
girni. […] Samferðafólkið vissi ekki, hvort það átti fremur að hlæja eða
gráta yfir skýjaborgum þessa vesalings afstyrmis“ (bls. 10). Á bls. 33 segir
Inga Dóra um föður Ólafar: „Ljóst er að Sölvi átti mesta sök á erfiðleikum
fjölskyldu sinnar því hann var alla tíð lítill búmaður.“ Vísar hún um þetta í
grein eftir Pétur Sigurðsson, „Þrír bændur í Bólstaðarhlíðarhreppi á 19.
öld“ í Húnavöku 27 (1987), bls. 76–83. En þar stendur: „Sölvi var lítt efnum
búinn og þótti ekki búmaður“ (82). Pétur ber því fyrir sig almannaróm en
leggur ekki mat á réttmæti hans. Sviðsetning Ingu Dóru á brottför Sölva til
Ameríku (bls. 39) byggist einnig á þessari heimild en hún gefur ekkert til-
efni til hennar.
Þessi dæmi eru tekin til að sýna hvernig ævisöguformið getur leitt
fræðimann á villigötur. Fræðirit verður að byggjast á rannsókn og ná-
kvæmri notkun heimilda hvort sem lesendum líkar betur eða verr. Fræðirit
R I T D Ó M A R234
Saga haust 2005-NOTA 23.11.2005 20:11 Page 234