Saga - 2005, Síða 235

getur heldur ekki skýrt blekkingar Ólafar með erfiðleikum á æskuárum og
dvergvexti hennar, þótt á þær megi benda sem hugsanlegar skýringar, því
að það skortir heimildir til þess. Ekkert er raunar vitað um einkalíf Ólafar
enda ekki til heimildir um það frá hennar hendi.
Inga Dóra hrapar einnig stundum að niðurstöðum að því er virðist
vegna þess að hún les heimildir sínar með ákveðnum gleraugum. Af því að
Vilhjálmur Stefánsson hafði unnið mesta heimildarvinnuna um Ólöfu fyrir
Ingu Dóru — og eðlilegast hefði verið að tileinka honum þessa bók — skýt-
ur nokkuð skökku við hvernig hún les hinn ágæta bókarkafla hans. Inga
Dóra segir að það örli „bæði á reiði og háði í umfjöllun hans um Ólöfu“ (bls.
218). Gísli Pálsson hefur einnig fjallað um rannsókn Vilhjálms á fyrirlestra-
starfi Ólafar í bók sinni Frægð og firnindi. Þar segir hann: „Greinin um Ólöfu
Krarer er rituð í gamansömum tón“ (bls. 230). Er það nær sanni. Að sama
skapi sætir það undrun að gera Sigurði Nordal það upp að hann hafi með
þætti sínum um Ólöfu Sölvadóttur lagt lóð sitt á vogarskál herstöðvarand-
stæðinga. Miklu nær er að horfa á þáttinn í ljósi bókar Sigurðar um Íslenska
menningu.
Þessar aðfinnslur breyta því ekki að bók Ingu Dóru um Ólöfu eskimóa
er hið læsilegasta rit og vekur athygli á einum þætti vesturfarasögu Íslend-
inga — löngun vesturfaranna til að hefja sjálfa sig úr baslinu heima fyrir og
komast vel af í nýjum heimkynnum. Hún vekur ekki síður athygli á hlut-
skipti kvenna og fatlaðra í samfélögum austanhafs og vestan á 19. öld og í
byrjun þeirrar 20. og sýnir að Ólöf sigldi til fjár og frama þrátt fyrir allt.
Spurningin er þó enn sú hvort lygileg ævisaga hennar sé ekki farin að nálg-
ast skáldsöguna um of í meðförum Ingu Dóru þrátt fyrir ítarlega heimilda-
skrá og tilvísanir. Beri menn saman Ólöfu eskimóa og heimildaskáldsöguna
Baróninn eftir Þórarin Eldjárn, sem einnig kom út fyrir síðustu jól, fer mun-
urinn á fræðum og skáldskap að verða næsta lítill.
Úlfar Bragason
Magnús Þorkell Bernharðsson, PÍSLARVOTTAR NÚTÍMANS. SAM-
SPIL TRÚAR OG STJÓRNMÁLA Í ÍRAK OG ÍRAN. Mál og menning.
Reykjavík 2005. 237 bls. Myndir.
Málefni Mið-Austurlanda hafa lengi verið í forgrunni heimsfréttanna af
augljósum ástæðum. Hernaðar- og stjórnmálaleg þýðing svæðisins er afar
mikil, til dæmis vegna olíuhagsmuna, og þar hefur síðustu áratugi verið
býsna róstusamt. Vagga vestrænnar siðmenningar er í Mið-Austurlöndum
og þangað á kristni jafnframt rætur sínar að rekja. Eftir hryðjuverkaárásirn-
ar í Bandaríkjunum 11. september 2001, í Madríd í mars 2004 og Lundún-
um sumarið 2005, að ógleymdum stríðsrekstri í Afganistan og Írak í kjölfar-
R I T D Ó M A R 235
Saga haust 2005-NOTA 23.11.2005 20:11 Page 235