Saga - 2005, Qupperneq 239

Georg G. Iggers, SAGNFRÆÐI Á 20. ÖLD. FRÁ VÍSINDALEGRI
HLUTLÆGNI TIL PÓSTMÓDERNÍSKRAR GAGNRÝNI. Þýðendur:
Eiríkur K. Björnsson, Ólafur Rastrick og Páll Björnsson. Ritsafn Sagn-
fræðistofnunar 37. Háskólaútgáfan. Reykjavík 2004. 198 bls. Nafna- og
atriðisorðaskrá.
Höfundur þessa rits, þýskur gyðingur að ætterni sem leitaði hælis í Banda-
ríkjunum undan ofsóknum nasista, er einn fremsti sérfræðingur í sögu
sagnritunar á 20. öld. Hann samdi ritið til þess að gefa stutt og gagnort yfir-
lit yfir stefnur og strauma í sagnritun allt frá því að sagnfræði varð viður-
kennd háskólagrein á Vesturlöndum, á ofanverðri 19. öld, til okkar daga.
Óhætt er að staðhæfa strax að þetta hefur Iggers tekist með miklum ágæt-
um.
Í sinni fyrstu gerð birtist ritið á þýsku árið 1993 en endurskoðuð útgáfa
með miklum viðbótum kom út í Bandaríkjunum fjórum árum síðar undir
heitinu Historiography in the Twentieth Century (vísað hér á eftir til þess sem
Iggers 1997). Það er þessi útgáfa sem liggur nú fyrir í íslenskri þýðingu, að
viðbættum eftirmála sem Iggers samdi sérstaklega fyrir íslenku útgáfuna.
Er sannarlega ekki algengt að erlendir höfundar heiðri útgáfu verka sinna
á íslensku með þessum hætti.
Ritið skiptist í þrjá meginkafla, auk ítarlegs inngangs og niður-
stöðukafla. Meginkaflarnir nefnast: 1. Sagnfræðin verður sérfræðigrein;
2. Áskorun félagsvísindanna; 3. Ögrun póstmódernismans. Geta má nærri
að með þessari uppbyggingu fylgir höfundur nokkurn veginn réttri
tímarás. Iggers fer fljótt yfir sögu fyrri helmings aldarinnar — tímabilsins
þegar „klassíska söguhyggjan“ à la Ranke lenti í kreppu og félagssaga og
hagsaga sóttu á. Það var þó ekki fyrr en eftir heimsstyrjöldina síðari sem
sagnfræðingar stóðu fyrir alvöru frammi fyrir „áskorun félagsvísindanna“.
Meðal þeirra sem svöruðu henni gerir Iggers sérstaklega grein fyrir Ann-
álahreyfingunni frönsku, „sögulegum félagsvísindum“ í Þýskalandi undir
forystu H.-U. Wehlers og J. Kocka og svo marxískum sagnvísindum. Um
þetta efni hafði Iggers fjallað áður að nokkru leyti í ritinu New Directions in
European Historiography (1975). Þetta kann að vera ein ástæðan fyrir því að
honum er hér mest umhugað um að rekja þróun síðustu þriggja áratuga
sem hann kennir við „ögrun póstmódernismans“. Með þessu orðalagi vís-
ar höfundur til þeirrar „gagnrýni sem félagsvísindaleg sagnfræði hefur
sætt af hálfu póstmódernista og áhrif þeirrar gagnrýni á vinnu sagnfræð-
ingsins“ (bls. 30). Önnur ástæða er án efa sú að þessi áfangi í þróun sagn-
ritunar er sá sem liggur okkur næst í tíma. Hér verður höfundi sérstaklega
tíðrætt um framsókn míkrósögu („einsögu“) og „áherslunnar á tungumál-
ið“ (the linguistic turn) sem hann veltir fyrir sér hvort marki endalok sagn-
fræði sem vísindagreinar.
R I T D Ó M A R 239
Saga haust 2005-NOTA 23.11.2005 20:11 Page 239