Ný saga - 01.01.1987, Qupperneq 8

ÍRSKUR SVIKARI RÆÐISMAÐUR Á ÍSLANDI
un Reynolds í stöðu ræðis-
manns Breta á íslandi var að
nauðsynlegt var talið að losa
ríkisstjórnina, sér í lagi
Castlereagh, við pólitískan
bagga. Með því að koma Reyn-
olds úr konungsríkinu, helst
til hins afskekkta fslands,
væri unnt að fjarlægja hann
af sviði breskra stjórnmála.
En fleiri ástæður kunna að
hafa verið fyrir þessari
ákvörðun. Frá sjónarmiði
alþjóðastjórnmála og stöðu
Breta var skipun Reynolds í
ræðismannsembætti á ís-
landi alls ekki jafn fráleit og
virðist við fyrstu sýn. í fyrsta
lagi var hér ekki beinlínis um
nýja stöðu að ræða. Á meðan
Napoleonsstyrjaldir geysuðu
hafði reynst nauðsynlegt að
(0) ífónðábttf (til (Sfiptanttmamtá ó 3éta«bij>
fcflgfttt aglxt Öft. 1817/ úí) tCþumas Ttc.ynolöí
fc of ífonúngi norum oiburftnnöitr, fciit Stptbri*
fitanbð íonful c 30t«n&i; fFufi f)(tmt í'ö'onfulí
flbgjorbunt otra unbanþtgiun íogfogn á lanbi,
tn f bIIii obrii unbirgefinn, jafnt jebrum ftgnurt
áíonúngá, lanbéfFifmn og logum bin'* og oibFonp
mtbi UnbirpfiVt'oIbura.
Klausturpóstur-
inn. Þetta er eina
fslenska samtlma-
heimildin þar sem
minnst er á Reyn-
olds. Hér er stift-
amtmanni tilkynnt
að „Thumas Reyn-
olds se af konúngi
vorum viðurkennd-
ur sem Stórabret-
lands Consul á ís-
landi.“
hafa breskan ræðismann á Is-
landi til að gæta enskra
verslunarhagsmuna. John
Parke var starfandi konsúll
Breta í Reykjavík á árunum
1811-14, aðeins þremur árum
áður.9 Hins vegar hlaut hann
aldrei viðurkenningu Dana,
enda ekki leitað eftir slíku á
meðan á ófriðnum stóð.
I öðru lagi var í Bretlandi
talsverður áhugi á íslandi um
þessar mundir. í nóvember
1815 hafði t.d. verið stofnað
félag undir nafninu The
Downs Society of Fishermen 's
Friends, sem hafði það mark-
mið að gera skip út til fisk-
veiða á íslandsmið.10 Var
verndari samtakanna hvorki
meira né minna en Liverpool
lávarður, sjálfur forsætisráð-
herra Breta, en á stríðsárun-
um höfðu hann og Castle-
reagh fengið í hendur áætlan-
ir frá Sir Joseph Banks og Sir
George Steuart Mackenzie um
innlimun íslands í Bretaveldi,
þar sem auðlindir íslands
voru iðulega tíundaðar.11 Var
stofnun þessa félags liður í
aðgerðum stjórnvalda gegn
efnahagskreppunni. Vorið
1817 gerði þetta félag út þrjú
fiskiskip á íslandsmið. Þá má
geta þess, að sama árið kom
út í London bók Phelps kaup-
manns, en hann kom til Is-
lands með Jörgen Jörgensen
árið 1809, sem fjallaði m.a.
um nauðsyn þess að stofna
annað slíkt útgerðarfélag
(Iceland Fishing Society).12
Þessari útgerð til stuðnings
gat vissulega verið mikilvægt
að hafa ræðismann í landi.
I þriðja lagi sóttu breskir
kaupmenn, sem höfðu verslað
á íslandi á stríðsárunum, það
fast við dönsk stjórnvöld, að
mega halda þeirri verslun
áfram.13 Endanlegt svar
Dana var verslunartilskipun-
in frá 11. september 1816, þar
sem útlendingum var heimil-
uð verslun á Islandi að fengn-
um tilsettum leyfisbréfum.14
I raun var þessi tilskipun dul-
búið bann, því skilyrðin fyrir
leyfunum voru þess eðlis að
þau útilokuðu alla hagnaðar-
von. En snemma á árinu 1817
má segja að ekki hafi verið
komin nein reynsla á þetta.
Varð þessi verslunartilskip-
un meginröksemd Breta fyrir
skipun Reynolds.
I ljósi þessara þriggja
ástæðna má fullyrða að stofn-
un ræðismannsembættis á ís-
landi til að gæta hagsmuna
enskra þegna hafi verið rök-
6
rétt og hagkvæm stjórnarat-
höfn.
HVER URÐU VIÐ-
BRÖGÐ DANSKRA
STJÓRNVALDA?
Ekki er að sjá að dönsk yfir-
völd hafi á vordögum 1817
haft hugmynd um að breska
ríkisstjórnin hefði útnefnt
ræðismann á íslandi. Danski
sendiherrann í London, Ed-
mund Bourke, hafði lýst um-
ræðunum í þinginu í skýrsl-
um sínum eins og hans var
venja og rætt um „hinn al-
ræmda Reynolds", konsúl á
Möltu.16 Ekki minntist hann
einu orði á að sá væri væntan-
legur ræðismaður Breta á ís-
landi. Dönskum stjórnvöld-
um var ekki tilkynnt um ráð-
stöfunina fyrr en eftir komu
Reynolds til Kaupmanna-
hafnar í lok ágúst 1817, er
breska sendiráðið fór að leita
eftir samþykki Danakonungs.
Það er ljóst af allri málsmeð-
ferð Breta að þeim var það
kappsmál að halda skipun
Reynolds leyndri. Var hennar
t.d. hvergi getið opinberlega í
Bretlandi.17 Það var gert af
ásettu ráði.18 Eins og fram
hefur komið gengu stjórnvöld
jafnvel svo langt í blekkingar-
iðju sinni að þingmenn stóðu
í þeirri trú að Reynolds yrði
ræðismaður á Möltu. Haustið
1817 birtust síðan tvær
greinar í The Times, sem var
hálfopinbert málgagn ríkis-
stjórnarinnar.19 I þeirri fyrri
var rætt um hinn írska Reyn-
olds, ræðismann Breta í
Kaupmannahöfn en tveimur
dögum seinna kom „leiðrétt-
ing“ um að sá hefði víst verið
sendur til Möltu, og hér hefði
því verið um annan Reynolds
að ræða! Má vera að það hafi
verið að eigin ósk Reynolds að