Ný saga - 01.01.1987, Blaðsíða 60

ÓLAFUR FRIÐRIKSSON OG KRAPOTKIN FURSTI
Þá er þess að geta að Ólafur
hafði mikinn áhuga á land-
búnaði og ræktun og skrif
hans í Dagsbrún sem og mál-
flutningur blaðsins yfirleitt,
báru nokkurn keim af land-
búnaðarhagfræði Krapotkins
í Fields, Factories and
Workshops. 1 bók furstans er
gengið út frá þeirri megin
hugmynd að þaulræktun
landsins með fjölda smábýla
væri arðbærari en stórbú-
skapur. Þá taldi hann að
jurtakynbæturog rannsóknir
væru forsenda góðs árangurs
í ræktunarstarfi. Auk þess
benti Krapotkin á að vatns-
veitur gætu aukið land-
búnaðarframleiðsluna til
muna.27 Vera má að land-
búnaðarhagfræði Krapotkins
hafi endurómað með óbein-
um hætti í nafnlausri grein er
birtist í Dagsbrún í júlí 1917.
Flóaveitan getur því með
tímanum, án þess að tekið
sé tillit til bættra búnaðar-
hátta að öðru leyti, fætt
16-17 þús. manns á Land-
búnaði, en þessar 16-17
þús. þarfnast ýmiskonar
iðnvarnings og getur sú
vinna veitt mönnum at-
vinnu.28
Greinarhöfundur gerði ráð
fyrir að fjórðungur fslend-
inga gæti lifað af ávöxtum
Flóaáveitunnar og það fyrir
fjárfestingu er jafngilti hálfu
fjórða togaraverði miðað við
verð þeirra fyrir stríðið.
Ólafur hafði mikinn áhuga
ájarðræktartilraunum. Hann
beitti þekkingu sinni á þessu
sviði í greinaskrifum og taldi
að garðrækt gæti haft mikla
þýðingu fyrir afkomu sjávar-
plássanna. Jurtaræktun ætti
að vera eitt af því fyrsta sem
börnin í sjóþorpunum
lærðu.29
Þá er athugandi hvort land-
búnaðarhagfræði Krapotkins
hafi ekki verði fyrirmynd að
8. grein stefnuskrár Alþýðu-
flokksins frá árinu 1917. Þar
er kveðið á um að verja beri
nægilega miklu fé til tilrauna-
stöðva og til að breiða út
ókeypis búnaðarþekkingu. í
skýringum við stefnuskrána
segir að slíkar ráðstafanir
gætu bætt afkomu alþýð-
unnar í sveitunum stórlega.
Það var með öðrum orðum
gert ráð fyrir virkni bænd-
anna sjálfra, en ráðgjöf hins
opinbera yrði hvatinn að
búnaðarframförum. Bentu
höfundar stefnuskrárinnar á
góða reynslu Bandaríkja-
manna af tilraunastöðvum og
ráðunautastarfsemi.30
Peter Krapotkin lagði einn-
ig mikið upp úr reynslu
Bandaríkjamanna. Hann
sagði að hin mikla sam-
keppnishæfni ameríska land-
búnaðarins stafaði ekki af því
hve búin væru stór, heldur af
því að jarðirnar væru í einka-
eign og ræktunin væri miðuð
við staðhætti. Þá væri mikil
samvinna ríkjandi meðal
bændanna og fjöldi stofnana
ynni að því að bæta rekstur
búanna. Þar væri búrekstur-
inn mun þróaðri en í Evrópu.
Sérhvert fylki Bandaríkjanna
ræki tilraunabú sem væru
miðstöðvar víðtækrar ráðu-
nautastarfsemi.31
Hér virðist óneitanlega
vera mikill skyldleiki milli
bókar Rússans og stefnu-
skrár íslenskra jafnaðar-
manna. En er svo fráleitt að
þeir Jónas frá Hriflu og Ólaf-
ur Friðriksson er mótuðu
stefnuskrána hafi leitað
fanga í bók Krapotkins? Þeir
voru báðir vinir Guðjóns
Baldvinssonar sem fyrr var
nefndur.32 Sá veglegi sess
sem landbúnaður skipaði í
stefnuskránni frá árinu 1917
var Jónasi mjög að skapi en
það er augljóst að sama gilti
um Ólaf.
En hitt er svo annað mál að
ekki skiptir sköpum hvort
Ólafur byggði hugmyndir
sínar um pólitík og efnahags-
mál á erlendri fræðikenningu
eða ekki. Það sem máli skiptir
er að Ólafur byggði á tiltekn-
um hagrænum forsendum og
dró af þeim pólitískar álykt-
Eimreiðin sem var
notuð við gerð
Reykjavikurhafnar.
Skilgetið afkvæmi
stóriðjunnar I ís-
lensku atvinnulifi.
Þá er athugandi
hvort land-
búnaðarhagfræði
Krapotkins hafi
ekki verið fyrir-
mynd að 8. grein
stefnuskrár
Alþýðuf lokksins
frá árinu 1917.
58