Teningur - 01.10.1989, Blaðsíða 20

Klee því að gott kaffi sé kjarni ritstarfa.
Sjáiði Balzac (það held ég að hún
segi við sjálfa sig) sem skrifaði nokkur
þúsund skáldsögur með þeim
afleiðingum að nú blasa kaffireiknin-
garnir við aðdáendum hans úr gler-
búrum friðsælla útborgarsafna. Þegar
ég hef mulið baunirnar þarf ég að
þæta smá salti út í og þjappa síðan
blöndunni saman í silfrað holrúm ryð-
frírrar stálvélar, sem er sérpöntuð frá
Grenoble. Á meðan þetta hitnar á
hellunni stend ég bakvið borðstofu-
dyrnar og gæist á Sally Klee. Hún
hefur krosslagt handleggina og lætur
þá hvíla á borðinu fyrir framan sig. Ég
geng nokkur skref inn í herbergið í
von um að hún gefi mér gaum.
Kannski var samband okkar dauða-
dæmt frá upphafi. Á hinn bóginn voru
unaðssemdir þess - einkum og sérí-
lagi fyrir Sally Klee - ótrúlegar. Og þó
svo að hún telji að ég hafi verið of
þrálátur, of æstur, of „ákafur", og þó
svo að ég fyrir mína parta telji að hún
hafi notið mín betur vegna þess hve
óvenjulegur ég var („litla skrýtna
svarta leðurtyppi“ og „munnvatn þitt
bragðast einsog þunnt te“) en sjálfs
mín vegna, álít ég að hvorugt okkar
hafi neins að iðrast. Einsog Moria
Sillito, kvenhetjan í fyrstu skáldsögu
Sally Klee, segir við jarðarför eigin-
manns síns: „Allt er breytingum
háð.“ Er hin hægláta, sjálf-
birgingslega en þegar öllu er á botn-
inn hvolft harmræna Moria vísvitandi
að vitna rangt í Yeats? Ég vona því að
það dragi engan slóða á eftir sér þó
nú síðdegis hafi ég yfirgefið hið
víðáttumikla herbergi Sally Klee og
flutt yfir í litla herbergið mitt á efstu
hæð hússins. Já ég vil gjarnan klífa
stiga og ég fór án þess að segja
múkk. í rauninni (til hvers að neita
því?) var mér vísað á dyr en þó hafði
ég mínar eigin ástæður til að pakka
saman. Þrátt fyrir allar sínar góðu
stundir var þetta samband farið tengja
mig alltof nánum böndum við vandr-
æði Sally Klee í sköpunarstarfinu og
að lokum varð velviljuð hnýsnin mér
ofviða. Hin listræna meðganga er
einkamál og hnýsni mín var - og er
kannski enn - óskammfeilin. Sally
Klee lítur upp frá borðinu og eina
örskotsstund horfumst við í augu.
Með því að kinka kolli gefur hún til
kynna að hún sé tilbúinn að fá kaffið.
Við Sally Klee dreypum á kaffinu í
„þungaðri þögn“. Þannig er það að
minnsta kosti sem Moria og maðurinn
hennar Daníel, ungur framkvæmda-
stjóri á upþleið í töppunarverksmiðju
staðarins, dreypa á tei sínu og átta sig
á þeim tíðindum að ekki eigi að vera
neinar læknisfræðilegar ástæður fyrir
því að þau geti ekki átt börn. Seinna
sama dag ákveða þau að reyna (það
fannst mér gott orð) að búa til barn.
Þersónulega er ég meistari í að
dreypa á einhverju en í þögn, sama
hvers konar þögn, fer illa um mig. Ég
held bollanum nokkra þumlunga frá
andlitinu, teygi varirnar í áttina að
brúninni og set á þær þokkafullan
stút. Um leið læt ég augun rúlla inn í
höfuðið. Sú var tíðin - ég minnist
fyrsta skiptisins sérstaklega - að
þessi uþþákoma færði bros yfir hinar
lítt sveigjanlegu varir Sally Klee. Nú
tekst mér illa upp og þegar augun
horfa aftur út í heiminn sé ég ekkert
bros, aðeins föla og hárlausa fingur
Sally Klee sem tromma á gljáfægða
borðplötu borðstofuborðsins. Hún
hellir aftur í bollann sinn, stendur upp
og yfirgefur stofuna, yfirgefur mig
sem sit eftir og hlusta á fótatak hennar
upp stigann.
Þó ég sé áfram niðri fylgi ég henni
hvert skref - einsog ég hef sagt er
hnýsni mín óskammfeilin. Hún
gengur upp stigann, inn í
svefnherbergið og sest við borðið. Ég
heyri þegar hún stingur blaðinu í
ritvélina, beinhvítt, A-4, 61 gramm
hver fermetri, sami pappírinn og hún
notaði þegar hún án minnstu fyrir-
hafnar samdi fyrstu skáldsöguna sína.
Hún fullvissar sig um að ritvélin sé
stillt á tvöfalt línubil. Aðeins bréf til
vina, umboðsmannsins síns og
útgefandans skrifar hún með einföldu
línubili. Ákveðin slær hún á rauða lyk-
ilinn sem sér til þess aö örlítið bein-
hvítt tóm myndist áður en hún hefst
handa við fyrstu setninguna. Hrikaleg
þögn breiðir sig yfir húsið. Ég tek að
engjast i stólnum og skerandi hljóð
hrekkur óvart upp úr hálsinum. I tvö
og hálft ár hefur Sally verið að glíma
við, nei ekki orð, setningar og hug-
myndir heldur form eða réttara sagt,
kænskubrögð. Ætti hún til dæmis að
rjúfa þögnina með smásögu, vinna út
frá einni hugmynd af stakri fágun og
hafa fullkomna stjórn á verkinu? En
hvaða einu hugmynd, hvaða setn-
ingu, hvaða orði? Fyrir nú utan það að
góðar smásögur er með endemum
erfitt að skrifa, jafnvel erfiðara en
skáldsögur, og allt er troðfullt af
sögum sem aðeins eru miðlungsgóð-
ar. Átti hún kannski að skrifa aðra
skáldsögu um Moria Sillito? Sally
Klee lokar augunum, starir hvasst á
kvenhetju sína og uppgötvar eina
ferðina enn að allt sem hún veit um
kvenhetju sína hefur hún þegar fest á
blað. Nei, önnur skáldsagan verður
að vera óháð þeirri fyrri. Hvað um
skáldsögu sem gerðist (bráðabirgða-
tillaga mín) i frumskógum Suður -
Ameríku? Fáránlegt! Hvað þá? Frá
auðri síðunni starir Moria Sillito á
Sally Klee. Skrifaðu um mig, segir
hún blátt áfram. En ég get það ekki,
æþir Sally Klee upþhátt, ég veit ekk-
ert meira um þig. Gerðu það, segir
Moria. Láttu mig í friði, æpir Sally enn
hærra en áður. Mig, mig, segir Moria.
Nei, nei, æpir Sally, ég veit ekkert, ég
hata þig. Láttu mig í friði.
Ópin í Sally Klee ryðjast í gegnum
drungalega þögnina svo ég rís skjálf-
andi á fætur. Hvenær skyldi ég venj-
ast þessum hryllilegu hljóðum sem
valda því að loftið titrar og engist af
spennu? Þegar ég rifja þessa atburði
uþþ í meira næði minnist ég hinnar
frægu tréristu Edwards Munchs. Nú
þýt ég hins vegar um borðstofuna og
get á engan hátt haldið aftur af æstum
hrynunum. þær streyma frá mér á
stundum örvæntingar og ótta og í
eyrum Sally Klee rýra þær róman-
tískan trúverðugleika minn. Og á næt-
urnar, þegar Sally Klee æpir upp úr
svefni, koma aumingjalegar hrynur
mínar algjörlega í veg fyrir að ég geti
huggað hana. Moria fær líka martraðir
einsog kuldaleg hnitmiðun fyrstu lín-
unnar í fyrstu skáldsögu Sally Klee er
til vitnis um: „Þá nótt reis hin föla
18