Birtingur - 01.01.1968, Blaðsíða 40

anna og tengist nýrri kynslóð), gaf fyrstur út
ljóðabók, þar sem hann sleppti algerlega við-
teknum reglum íslendinga í ljóðagerð (Þorp-
ið, 1946) og er þar samkvæmur þeim viðhorf-
um sem mótazt hafa hjá honum sjálfum gagn-
vart ljóðinu. Verkið er einstætt í íslenzkum
bókmenntum, og nú er flestum orðið ljóst að
svo samrunnið er formið efninu í þeirri bók
að engin leið er að hugsa sér hana öðruvísi
en hún er.
Stundum þykjast menn hafa uppgötvað það að
skáld séu í vanda, viti ekki hvar þau eigi að
standa, hvert stefni o.s.frv. Hvað menn eiga
við með þessu er ekki vel skiljanlegt. Að sjálf-
sögðu geta skáld verið í vanda, að sjálfsögðu
vita skáld ekki hvar þau eiga að standa (að
minnsta kosti ekki alltaf, nema leigupennar
kannski) og að sjálfsögðu hafa þau ekki hug-
mynd um hvert stefnir. Þó vita bókmennta-
fræðingar það enn síður. Ég segi ekki að þeim
sé endilega fyrirmunað að geta vitað eitthvað
um það. En til þess þyrftu þeir sennilega að
fá sér góð gleraugu.
Fáránlegust eru ef til vill þau sjónarmið, sem
fram koma, þegar menn fara að þvarga allt
að því heimspekilega um gagnrýni eða ádeilu
í skáldskap og meta skáldskapinn eftir því, þ.
e.a.s. menn lyfta jafnvel leirburði upp í hæð-
irnar og meta hann sem stórkostlegur skáld-
skapur væri, ef þeir hafa fundið í honum
„ádeilu" í samræmi við skoðanir þeirra sjálfra,
því ef þeir reka sig á gagnrýni á skoðunum
þeirra sjálfra, þá breytist sjónarmiðið um leið,
verkið er ekki lengur gott vegna gagnrýni
eða ádeilu. Sífelld krafa um ádeilu í skáld-
skap leiðir til þess, að menn vilja helzt að
skáldskapur sé eitthvað annað en hann í
rauninni er. Það hefur einnig komið ótvírætt
í ljós varðandi sagnagerð, að í augum þessara
manna er algert aukaatriði hvort skáldsaga er
vel eða illa skrifuð, ef þar er hægt að finna
ádeilu eða eitthvað sem menn geta talið sjálf-
um sér trú um að sé ádeila. Þá er allt gott.
Höfundurinn getur þá afsakað hvaða hroða
sem er, ef einhverjum þykir verk hans ekki
nógu vandað: Hvað er þetta, góðu menn, sjáið
þið ekki svínaríið í kringum ykkur, spilling-
una, spillinguna? Ég er ádeiluhöfundur. Ég er
ekki eins hrifinn af naflanum á mér og þið af
ykkar nöflum. Þið getið horft á naflann. Ég er
að deila á þjóðfélagið. Ég sit hinsvegar ekki
í fílabeinsturni eins og þið. Ég þekki svo sem
orðtakið l’art pour l’art, haldið þið að ég
sé ómenntaður? (Nei, það má ekki láta halda
að maður sé ómenntaður.) Ég segi listin fyrir
lífið. Fyrir LÍFIÐ.
Þannig getur sá höfundur talað sem hefur
bein í nefinu til að halda því fram að tilgang-
urinn einn skipti máli, en ekki listaverkið
sjálft. Orðtakið „Listin fyrir lífið“ getur þá
38
BIRTINGUR