Birtingur - 01.01.1968, Blaðsíða 15

THOR VILHJÁLMSSON: PETER WEISS OG MARAT/SADE
Mesti leikhúsmaður Frakka Jean Vilar hefur
skrifaði bókina De la tradition théatrale.
Bókinni lýkur á kaflanum: List leikhússins,
og sá kafli endar á hugleiðingu urn síðasta
orðið þar sem hann tekur upp síðustu orðin í
ýmsum leikritum og lætur þau varpa ljósi á
anda leiksins. Það er síðasta orðið sem gildir,
segir Vilar. Síðasta orðið í leikritinu Phédre
eftir Racine er: hreinleiki. Síðasta orðið í
Hamlet hinum málga er: þögn. í Macbeth:
enough, eða nóg; síðustu orð Rómeó eru: thus
with a kiss I die. Ég dey með koss á vör. Vilar
nefnir fleira og segir loks: skáldið hefur síð-
asta orðið. Þegar Shakespeare lýkur við síðasta
leikrit sitt Ofviðrið segir hann: let your in-
dulgence set me free, þetta þýðir Helgi Hálf-
dánarson: og frelsið mig í lengd og bráð. Við
getum notað þessa aðferð Vilars á leikritið
eftir Peter Weiss: Ofsóknin og morðið á Jean
Paul Marat sýnt af leikflokki geðveikrahælis-
ins Sharenton undir stjórn herra de Sade. í
lokin hrópar múnkurinn Roux:
Wann werdet Ihr sehen lernen
Wann werdet Ihr endlich verstehen.
Hvenær munið þið læra að sjá
Hvenær munið þið loksins skilja.
Til þess skrifar Peter Weiss sinn leik, ekki að-
eins til að skemmta heldur til að hjálpa fólki
að skilja. Leikritið um Marat er samið á árinu
1963 og endurskoðað árið eftir. Með þessu
leikriti varð Peter Weiss heimsfrægur. Hann
er þýzkur að uppruna, fæddur í Berlínarborg
1916 þegar heimsstyrjöldin fyrri var hálfnuð.
Hann ólst að nokkru leyti upp erlendis svo
sem í Tékkóslóvakíu og Sviss og yfirgaf Þýzka-
land ásamt fjölskyldu sinni þegar andstyggð
nazismans gleypti það. Hann segist eiga Kein
Heimat: ekkert föðurland. Nú býr hann í Sví-
þjóð, hefur gert svo í rúm tuttugu ár og á
sænska konu sem er leiktjaldamálari Gunnilla
Palmstierna Weiss. Hann skrifaði fyrst nokkr-
ar skáldsögur sem vöktu athygli meðal þeirra
sem fylgjast vel með bókmenntum: Flucht-
punkt, Das Gesprách von der drei Gehenden,
Die Schatten des Körpers des Kutschers, og
Abschied von den Eltern, þar sem hann virð-
ist standa næst anarkistum. Hann varð skyndi-
lega víðfrægur af leikritinu Marat/Sade sem
var fyrst flutt í Berlín undir stjórn Swinarski.
Weiss gerði sjálfur leiktjöld en kona hans
búninga og æfingarnar stóðu í þrjá mánuði,
samvinna leikstjórans og höfundarins er sögð
hafa verið ákaflega náin enda þótti sýningin
einhver hin allra bezta sem sést hafði þar um
slóðir. Enginn þýzkur leikritahöfundur hafði
þá hlotið heimsathygli síðan Brecht dó, ég
minni á að Diirrenmatt og Max Frisch cru
svissneskir.
Weiss er alþjóðlegur höfundur, uppeldi hans
og menntun stuðla að því; einsog Brecht sem
BIRTINGUR
13