Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Blaðsíða 59

57
Tilbrigði í fallmörkun aukafallsfrumlaga
aldar. „Þolfallsvæðing" skynjunarsagna á 16.—19. öld bendir sterklega til þess
að flokkur sagna með þolfallsfrumlagi hafi staðið styrkari fótum en vænta
mætti ef þágufallshneigð hefði þegar að fornu náð nokkurri útbreiðslu.
VIBAUKI
Margar þeirra sagna sem eru til umfjöllunar virðast hafa verið óalgengar í
fornmáli. Því er viðbúið að breytileiki sem kann að hafa verið til staðar í
máli einhverra málhafa birtist ekki í varðveittum textum. Til þess að gefa
mynd af því hve algengar sagnirnar voru í fornmáli er hér yfirlit yfir fjölda
dæma um sagnir með reynendum í þolfalli. Talningin miðast við öll dæmi
sem hafa fundist um sagnirnar í Textasafni Orðabókar Háskólans, í forn-
málsorðabókum og í orðstöðulyklum, en yfirlitið sýnir eingöngu hve mörg
dæmi eru um sögnina í þeirri merkingu þar sem hún getur tekið með sér
þolfallsfrumlag. Yfirlitið sýnir ekki hve mörg dæmi hafa fundist um þol-
fall eða þágufall. I þeim tilvikum sem dæmi eru um sögnina þar sem frum-
lagið g&ti verið í nefnifalli eða þolfalli eru þau því talin með en þó því
aðeins að a.m.k. eitt greinilegt þolfallsdæmi sé um sögnina. Með þessu
móti fæst gróf hugmynd um það hversu algengar sagnirnar voru að fornu.
Tafla 2 sýnir fjölda fundinna dæma um hverja sögn í þeirri merkingu sem
dæmi eru um að þolfallsreynandi hafi getað staðið með henni (þó að fall sé
óljóst eða = þágufall). Tilbrigðasagnirnar eru feitletraðar.
gleðja 1 svimra 3 forvitna 8 varða 18
heimta 1 sýna 3 hryggja 8 byrja, 19
misminna 1 nauðsynja 4 harma 9 skipta 19
muna 1 sækja 4 trega 9 ugga 19
stinga 1 þrota 4 fylla 10 þyrsta 20
sundla 1 tíða 5 kosta 11 angra 21
velgja 1 virkja 5 greina á 12 skilja á 3i
vilna 1 ánægja 6 hungra 13 fýsa 32
langa 2 bila 6 syfja 13 vænta 37
nátta 2 girna 6 langa til 14 lysta 40
ótta 2 höfga 6 bresta 15 skorta 67
slægja 2 minna 6 þrjóta 15 vara 72
væna 2 setja 6 vanta 15 gruna 92
ógleðja 3 iðra 7 undra 16 dreyma 271
ómætta 3 bíhaga 9 öfunda 18 I59 I1048
Tafla2\ Sagnir með þolfallsreynanda.