Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Qupperneq 233

Ritdómar
231
7. Málbreytingar í sterk/veika kerfinu
I 7. kafla kemur að frekari samanburði kerfanna tveggja og beinir höfundur
athyglinni að myndum eins og sjœði/ságad, numdi/námad í íslensku og bæversku
með það i huga að kanna getu slíkra blendingsmynda til að styrkja þessa nýju sagn-
beygingu.
I 7.1 ber höfundur lauslega saman hvað það er helst sem valdið hefur breyt-
ingum á viðtengingarhættinum í íslensku og bæversku. I þessum kafla hefðu fleiri
dæmi verið til mikilla bóta fyrir lesandann, hvort heldur er fyrir þann sem ekki er
vel að sér í bæversku eða þann sem ekki er með það á hreinu eftir langan lestur
hvaða sagnir falla í flokkinn W2 og hvaða sagnir í flokkinn W4 í íslensku þótt á
bls. 22 megi sjá að W2 séu /-sagnir og W4 ð-sagnir. Þar er eina dæmið við W4
reyndar sögnin fíla sem dæmi um tökuorð eins og áður var vikið að. Sama gildir
um næsta kafla sem fjallar um styrk ö-flokks sagna. Þar hefðu dæmi auðveldað les-
andanum lesturinn eða að minnsta kosti millivísanir. I 7.3 er rætt um tann-
hljóðsviðskeytið í báðum málum og er það skoðað út frá kenningu Wolfgangs
Wurzels (1984) um eðlileika (Natiirlichkeitstheorie). Sjónum er einkum beint að
þrennu: (1) tengslum milli innihalds og tjáningar ('Ikonismus); (2) samkvæmni ann-
ars vegar og myndbrigðum hins vegar (Uniformitát vs. Allomorphie); (3) gagnsæi
(Transparenz), þ.e. eitt einkenni er notað mjög víða í öllu kerfinu. I 7.4 skoðar höf-
undur nánar það sem minnst var á í 7.1 og notar til þess kerfi sem Andreas Bittner
setti fram 1996 fyrir þýsku. Of langt mál yrði að fara út í þann samanburð hér en
þeim vísað til bókarinnar sem hefðu áhuga á að skoða samanburðinn nánar. Hann
er settur fram m.a. í tveimur rækilegum töflum.
8. Andstæður tveggja kerfa
í 8. kafla dregur höfundur saman niðurstöður sínar og lýsir einkennum beggja
mála. Hann talar þar um bæverska „hófsemd" sem andstæðu íslensks „taumleysis"
(Bescheidenheit vs. Ausschweifung). í suttu máli: bæverska sagnkerfið sýni ákveðna
nægjusemi og hafi að mestu leyti stjórn á beygingarlegum einkennum innan þess.
I íslensku aftur á móti virðist fjölbreytni beygingarmynda vaxa handahófskennt og
að nánast sé ógerningur að halda almennilega utan um þær.
9. Lokaorð
Ritgerð sú sem hér hefur verið til umfjöllunar er áhugaverð tilraun til að bera
saman hvað gerst hefur á löngum tíma í bæversku og þær tannhljóðsmyndir sem
koma fram í viðtengingarhætti þátíðar nokkurra sterkra sagna í íslensku. I grein
minni Nokkur orð um staðbundnar beygingar (Guðrún Kvaran 2006) kom fram að
heimildarmenn Orðabókar Háskólans, sem svöruðu fyrirspurnum mínum fyrir
fáeinum misserum og voru af Austur- eða Suðausturlandi, töldu nær allir að þess-