Íslenskt mál og almenn málfræði - 01.01.2009, Blaðsíða 206

204
Veturliði G. Óskarsson
hefði látið frá sér skrifaðan, undirbúinn texta með ósamræmi í sambeygingu eins
og „línurit sem er teiknað á [...] hraðann" og röng notkun orðtaka, málshátta og
fastra orðasambanda er áreiðanlega miklu sjaldgæfari í yfirlesnum og undirbúnum
ritmálstexta en í talmáli. Það er mikill munur á þessu og ýmsum öðrum atriðum
sem ekki samræmast málvöndunarkröfum, einkum atriðum sem eru orðin hluti af
málkerfi mælandans, jafnvel hluti af normi, t.d. það að segja versla sér föt eða það
að nota þágufall með sögninni langa eða að segja ég vill eða nota orðmyndina hendi
í nefnifalli. Vel mætti hugsa sér að nota áfram heitið „málvilla“ um atriði af þessu
tagi enda er umræða um frávik sem varða þau venjulega byggð á forsendum mál-
vöndunar. Ef hin atriðin, þ.e. þegar fólk „fer fram úr sér“ og hugsun og tal fylgj'
ast ekki fyllilega að (en það gerist oft þegar fólki er mikið niðri fyrir), eru sett í
sama flokk þá setur það slík atriði í rangt samhengi, dreifir athyglinni frá því að
þau eru bundin við málbeitinguna og gæti jafnvel í versta falli skekkt tölfræðileg-
ar niðurstöður. Að mínu mati hefði verið betra að skipta þessari undirbreytu í
tvennt eða jafnvel þrennt.
з. Umfjöllun um nokkur valin atriði
Fram að þessu hefur mest verið staldrað við aðferðafræðileg atriði en minna fjallað
um þau meginefni sem rannsókn Ara Páls fjallar um, þ.e. máleinkennin ellefu og
tengsl þeirra við textategundirnar fréttir og dægurmálaefni. Ari Páll spáði því að
fyrstu sjö atriðin einkenndu handritslaust efni og dægurmálaefni en atriði 8—H
einkenndu handritsbundið efni og fréttir.
Niðurstöður hans eru þær að sex af þeim tilgátum sem hann lagði upp með
standast prófun og að atriðin frávik afýmsu tagi, tilvísunartengingin sem að,
óákveðnu fornöfnin maður og þú og loks það fremst í setningu séu tvímælalaust
einkenni á handritslausu efni og dægurmálaefni. Kjarnafærður fremsti setning-
arliður og hlutfallslega mörg nafnorð samanborið við sagnir í persónuháttum ein-
kenni hins vegar handritsbundið efni og útvarpsfréttir. Aðrar tilgátur stóðust hins
vegar ekki prófun, ýmist vegna of fárra dæma eða vegna þess að tölfræðilegur
munur á niðurstöðum var of lítill.
Hér er um að ræða áhugaverðar niðurstöður sem að flestu leyti eru lítt umdeil-
anlegar enda um þær flestar vélað og þær fengnar með nákvæmum tölfræðilegum
aðferðum. Þær verða mikilvægar í framtíðarumræðu bæði um útvarpsmál og al-
mennt um mun á ritmáli og talmáli. Að þessu sinni verður einungis imprað a
fáeinum völdum atriðum í lokaköflum rannsóknarhlutans (III. kafla).
í 19. kafla kemur fram að stjórnendur dægurmálaþátta, sem lítt eða ekki
styðjast við handritsbundið efni í spjalli sínu við gesti, nota föst orðasambönd
и. þ.b. þrefalt oftar en gestirnir (217). Höfundur ræðir þetta lítið enda má segja að
þarna sé um að ræða hálfgerða aukaafurð þess efnis sem kaflinn fjallar um. Þessar
upplýsingar eru þó athyglisverðar og í fljótu bragði sýnist mér að draga mætti af
þeim ályktanir sem gætu verið verðmætar fyrir umræðu um aðferð þáttastjóranna