Íslenzk tunga - 01.01.1961, Page 137

RITFREGNIR
133
sé til að synja fyrir ættartengsl tyggja og ípg/a en t. d. syngja og söngla eða fþ.
chiwan og kauwaron.
Misskilnings og rangra orðþýðinga gætir lítt lijá höf., en koma þó fyrir. Físl.
motti merkir t. d. ekki ‘hindrun’, heldur ‘letingi’. Skajl í beygja slcajlinn táknar
ekki ‘munnvik’, heldur ‘skaflajárn’. Þetta er líkingamál líkt og beygja eða
setja npp skeiju og gera skelpur, sem notað er í sömu merkingu. Mýlir á tungli
er heldur ekki nísl., en fornt orðasamhand, sem kemur fyrir í AljræSi íslenzk.
Ilugsaðar orðmyndir, sem, höf. tilfærir, eru yfirleitt nærri lagi hljóðfræði-
lega; *un-fraðiskan hefði þó t. d. orðið *ii-fraskr, en ekki újreskr, sbr. danslcr
< *daniskan. Astæðulaust er og að slíta fn. slétr (n.) úr tengslum við slœtringr
eða gera ráð fyrir upphaflegu e í stofni orðsins. No. slíSr getur ekki verið til
orðið úr *slinþrö; það skýrir ekki lengd t'-sins. Tjgsull getur heldur ekki verið
til orðið úr *tisulan, sbr. klofninguna. Eins er ólíklegt, að stí (f.), stia (f.) sc
úr *stihjö(n); g-ið, sem kemur fyrir í sumuin vesturgermönskum orðmyndun-
um (t. d. fe. stig), kann að vera orðið til úr ij eða viðskeytt.
Prentvillur eru fáar, að því er til íslenzkra orða tekur. Ég hef rekizt á fáein-
ar, t. d. nísl. þraska fyrir jiruska, stajtur fyrir steytur. Og sennilega er það líka
prentvilla, þar sem stendur, að físl. fors. ór heiti líka ór í nísl. og að mjóva
‘stúlka’ eigi skylt við mær1 (‘stúlka’), en ekki mœr- (‘mjór’). Millivísanir eru
yfirleitt réttar og við hæfi, en ástæðulaust og villandi finnst mér þó að vísa á
milli orða eins og so. okka og ankannajullr, refSi og orf, seyra og saurr, smetta
og smátta, vá og várkunn.
Nokkur orð vantar í þessi hefti, sem ástæða hefði verið til að fjalla um, t. d.
mótþrói (m.), mggSir (m.), mgrSr (m., hrútsheiti), of-svœsi, ori, óri (orms-
heiti), rengi (n.), so. róstast, rug-fragg (n.), skiSing (f.), storS (f., jarðar- og
eyjarheiti), so. tigla, tœri (n.), úþveri (m.), lo. úrigr ‘illur’, vakki (m.), véfang
(n.), veklingr (m.), vinbcin (n.), gnn-, ann-kostr (m.), gt (nph). Mörg eru þau
tiltölulega auðskýrð, t. d. storS < *sturSö < ie. *str.itá, sbr. lat. strátus, lit.
stirta; gt ‘tærandi smyrsl’, leitt af so. eta í merkingunni ‘tæra, eyða’, sbr. fær.
0t (samnefni á litunarjurtum) og nísl. ata (f.) ‘sorta’.
Ég hef nú gerzt ærið langorður um efni þessara hefta og sleppt þó ýmsu, sem
ástæða hefði verið að víkja að, t. d. skýringtim á orðum eins og puntr, rausn (á
skipi), rœingi, lo. sámr. serfr, skjáti (aukn.), -slig, lo. slíSr, stryllr (aukn.),
tandri (aukn.), tustleiki, vallófr, vgmb, so. vesast, þve(r)st, œli o. fl. Eins hef ég
sleppt að ræða ýmis vafaorð, ættuð mest úr vísnaskýringum E. A. Kocks, svo
sem so. rjúpa, lo. djúpröSull, skœstafr, tjgss, so. þría o. fh, enda er mér til efs,
að þau eigi heima í bók sem þessari. Einnig hef ég leitt hjá mér að fjalla um
ýmsar sérhugmyndir höf. um orðmyndun og merkingarþróun, t. d. varðandi
orðin, sem byrja á srt-.
Hitt fer að líkum, að í þessum fræðum er jafnan margt á huldu eða orkar
tvímælis. En því hef ég vikið að mörgu og gagnrýnt ýmislegt, að ég tel það