Ritmennt - 01.01.1997, Blaðsíða 64

JÓN ÓLAFUR ÍSBERG
RITMENNT
Björns Einarssonar 1405 en testamenti hans
ekki nefnt og sagt er frá Jórsalaferð þeirra
1406. Sagt er frá brúðkaupi Kristínar dóttur
þeirra og Þorleifs Árnasonar í Viðey árið
1405, og Þorleifs er getið árið 1409 þegar
hann telcur á móti biskupi á Auðbrekku og
1420 slæst hann við enska í hafi á leið sinni
til Noregs. Vigfús ívarsson hirðstjóri er
nefndur fjórum sinnum; 1405 þegar hann
stendur fyrir hrúðkaupinu í Viðey, 1408 er
sagt að hann sé hirðstjóri, 1413 telcur hann
trúnaðareiða af enskum kaupmanni og
1415, ári eftir að Björn Einarsson er gerður
að hirðstjóra, þegar hann fer af landi hrott
með 60 lestir af skreið. Athygli skal vakin á
því að annállinn sltýrir frá norðurreið Guð-
mundar Arasonar 1427 og segir að mörgum
hafi þótt þungt að verða fyrir henni eins og
síðari tíma vitnisburðir greina.12 Af einstölc-
um mönnum öðrum sem annállinn nefnir
og ástæða er til að veita athygli má nefna
Þorkel Ólafsson prest í Reykholti 1415-44
(bróður Árna biskups) og um tíma prófast og
officialis, Þórarin (nefndur Þorsteinn 1411)
Andrésson prest á Hallormsstað og official-
is og síðast en ekki síst Einar Hauksson
ráðsmann í Skálholti. Frásögnin af andláti
Einars árið 1430 hefur þótt vísbending um
tengslin við Skálholt en þar segir m.a.: „Eigi
hefur hér á landi á vorum dögum vinsælli
maður verið, og meir harmdauði verið al-
menningi en séra Einar."
Eins og áður sagði taldi Björn Þorsteins-
son líklegt að Jón Egilsson hefði sett saman
annálinn á fjórða áratug 15. aldar. Hannes
Þorsteinsson taldi hann ritaðan í Skálholti
eða þar í grennd nær samtímis atburðunum
en Storm áleit hann ritaðan á síðari hluta
15. aldar í Skálholt-egnen. Helsta röltsemd
Björns fyrir liöfundarslcap Jóns Egilssonar á
Nýja annál voru rannsóknir Stefáns Karls-
sonar á íslenskum frumbréfum eldri en
1450 en Stefán þóttist sjá hatta fyrir ýmsum
lithandareinkcnnum Jóns í annálnum.13 Má
það vel vera en það dugir eklci til að sanna
höfundarsltap Jóns Egilssonar. Hins vegar er
allt eins lílclegt að annálalröfundur lrafi lraft
undir höndum slcjöl eða minnisgreinar með
lrendi Jóns.
Elsta handritið af Nýja annál er talið frá
síðari lrluta 16. aldar og ómögulegt er að
segja til um hvað hafi staðið í frumritinu
enda virðist afritarinn víða hafa misslcilið
það.14 Hannes Þorsteinsson telur að Vigfús
Jónsson sýslumaður sé afritarinn en hann
var tengdasonur Þórðar Guðnrundssonar
lögmanns (1524-1608) senr lílclega Jrefur átt
frumritið.15 Þórður var alinn upp í Helga-
fellslclaustri, lrélt Reylclrolt um tíma og var
lögmaður á árunum 1570-1606 þannig að
hann hefur hugsanlega getað haft undir
höndum slcjöl og minnisgreinar er að gagni
máttu lcoma. Afritarinn gæti lrafa Irætt ein-
hverju við, t.d. varðandi Helgafellslclaustur,
þótt það verði elclci sannað. Einnig er nrögu-
legt að hér sé um frumgerð að ræða sem sett
12 íslenzkt fornbréfasafn V, bls. 215-19.
13 Stefán Karlsson. Islandske originaldiplomer indtil
1450, bls. xxvii-xlviii. Björn Þorsteinsson segir
(Síðasta íslenska sagnaritið á miðöldum, bls. 62] að
Stefán Karlsson hafi sagt sér að hvarflað hafi að
honum að Jón Egilsson gæti verið höfundurinn.
14 Hannes Þorsteinsson, Annálar 1400-1800 (Nýi
annáll), bls. 1. Gustav Storm, Islandske annaler
indtil 1578, bls. xxii, sem vitnar í Arna Magnús-
son.
15 Hannes Þorsteinsson, Annálar 1400-1800 (Nýi
annáll], bls. 1-2. Upplýsingar um Þórð sem og aðra
nafngreinda menn eru sóttar í bækur Páls Eggerts
Ólasonar, íslenzkar æviskrát I-V.
60