Ritmennt - 01.01.2002, Blaðsíða 96

ÁRNI HEIMIR INGÓLFSSON
RITMENNT
anda". Að lokum hnígur verkið aftur til
upphafs síns, með lágværum tóni í kven-
röddunum einum saman.
Sá vandi sem búinn er þeim tónskáldum
sem leggja til atlögu við þetta ljóð Halldórs
kemur einna skýrast fram í verki Ragnars
Björnssonar sem hann samdi árið 1963 fyrir
Karlakórinn Fóstbræður. Auk karlakórsins
er verkið samið fyrir sópran og tenór-ein-
söngvara með píanóundirleik. Frásögnin
sjálf er í höndum sópransöngkonunnar, en
tenórinn bregður sér í hlutverlc únglíngsins,
með stuðningi karlakórsins. Tónlist Ragn-
ars er með því djarfasta sem samið hefur
verið við nokkurt ljóð Halldórs, ögrandi
módernismi sem óneitanlega á ágætlega við
textann og eykur á áhrifamátt hans. Kröf-
urnar til flytjendanna eru hins vegar óvægn-
ar í meira lagi, og við frumflutning verksins
brá Ragnar á það ráð að fá klarinettu og
flautu til að styðja við einsöngsraddirnar. í
verki sínu reynir Ragnar að aðskilja hvers-
dagsleg inngangs- og lokaorð stúlkunnar frá
litríkum draumnum sjálfum. En andklímax
Halldórs er einstaklega erfitt, ef ekki
ómögulegt, að færa yfir í tóna. Ragnar valdi
þá leið að láta sópransöngkonuna segja fram
fyrstu og síðustu línur ljóðsins, sem vissu-
lega afmarkar hina eiginlegu þungamiðju
verksins sem hið eiginlega „tónverk". Þó
læðist að hlustandanum sá grunur að jafn
stórhuga og nýjungagjarnt verk hafi þurft
ákveðnari endi en hér er um að ræða.
Leikhústónlist
Mörg laganna sem samin hafa verið við ljóð
Halldórs urðu til sem tónlist viö leilcsýning-
ar, og eru nokkur hinna vinsælustu þar á
meðal. Tvær uppfærslur standa upp úr hvað
varðar fjölda laga: Hús skáldsins, tónlist
Jóns Ásgeirssonar við leikgerð Sveins Ein-
arssonar, og Sjálfstætt fóllc, tónlist Atla
Heimis Sveinssonar við leikgerð Kjartans
Ragnarssonar og Sigríðar Margrétar Guð-
mundsdóttur. Noklcur laga Jóns við fyrr-
nefndu sýninguna hafa smogið inn í lijörtu
þjóðarinnar með slíkum hætti að einstakt
hlýtur að teljast. Lög Jóns eru samin í alþýð-
legum stíl, með einföldum laglínum og til-
tölulega fábreyttum hljómagangi, og kemur
því ekki á óvart að áhorfendur á sýningu
Þjóðleilchússins veturinn 1981-82 fengu
nótnahefti með lögum sýningarinnar í ein-
földum píanóbúningi til heimilisbrúlcs sam-
hliða leikskrá. í formála heftisins lcemur
fram sú stefna tónslcáldsins sem öll lög lrans
í sýningunni byggjast á:
Söngvar þessir eru tileinlcaðir þeirri alþýðu er
gæti hafa búið á Sviðinsvílc undir Óþveginsenni,
þjóðkór, sem í er einn eða allir, sem á sér hljóð-
vist í minnstu mannvistarlcró eða bláhvolfi him-
insins og syngur, umfram allt, um manneslcjuna
og fyrir hana eina.7
Þótt nokkur laganna úr sýningunni (t.d. Hjá
lygnri móðu og Barnagæla frá Nýa íslandi)
hafi náð töluverðum vinsældum meðal ís-
lenslcra einsöngvara og lcóra hefur þó elclcert
lag Jóns - og raunar elclcert annað lag nolclc-
urs tónslcálds við ljóð Halldórs - náð þvílílc-
um vinsældum og lag hans við Maístjörn-
una. Nolclcur íslenslc tónslcáld höfðu spreytt
sig á þessu ljóði áður, t.d. bæði Atli Heimir
Sveinsson og Jalcob Hallgrímsson, en lög
þeirra náðu aldrei fótfestu, og hefur verið
7 Söngvar skáldsins, nótnahefti með leikskrá Þjóð-
leikhússins, 1981.
92