Ritmennt - 01.01.2002, Blaðsíða 76

ÁRNI BERGMANN
RITMENNT

r^aaa 13
MyHtCKOH TOAOC?
Pa3Be 3to ne yAHBHTeAbiioe coBnaAeiuie: nnoni> nacTy^
IlHAa 3HM3, XOTH BCe B npnpOAC rOTOBIIAOCb K BCCCIIIICH OTTC-
neAH,— ii BApyr onnTb 3a3By«iaA stot toaoc; a cnnay, c 6e-
pera, AOHOCiiAHCb yAapm moaotb. Hero ctoht cnpiiTaiuiaH
l Ae-TO MaACHbKan (pOTorpacJ)HH u cpaBiieiiHH c uthm ioaocom,
328
Upphaf fjóröa hluta Sölku á rússnesku, útg. 1959.
Salka Valka og Arnaldur í sovéskri myndskreytingu:
Fyrst var Halldóri sagt (1938) að Arnaldur væri ómögu-
legur kommúnisti og því ekki hægt að gefa bókina út.
Síóar var þessum „firrta draumóramanni" fyrirgefið
vegna þess aö Salka Valka væri „einhver mest heill-
andi alþýðukona í heimsbókmenntunum".
þjóðskáldið Púshkín kemur út í 12 miljón-
um eintaka á ártíð sinni 1937, Lygn streym-
ir Don eftir Sholokhov hefur komið út í
tveim miljónum eintaka - en algengt upp-
lag af bókum er 50 þúsund. Bækur eru
hræódýrar og seljast upp um leið og þær
koma út (bls. 142-44). Með öðrum orðum:
það er ekki markaðsbúskapur í landinu -
sem betur fer, því þeir sem sýsla við vísindi
og listir fá nóga peninga og þurfa aldrei að
spyrja hvað „borgi sig" (hls. 161). Hinsvegar
er þar rekin menningarpólitík sem tryggir
mikla eftirspurn eftir bókmenntum, nýjum
og sígildum.
Ekki nema von að rithöfundur sem er
hallur undir sósíalisma geri sér vonir um að
hann fái að vera með í þessari milclu útgáfu-
hátíð með rússneskri alþýðu. Það átti þó eft-
ir að verða hið á því, miklu lengri en margir
munu ætla, sem muna langan og afdrifarík-
an stuðning Halldórs við sovéskan málstað
og stefnu í mörgum greinum. í Skáldatíma
segir frá því, að Halldór leggur fyrir „eitt
helsta ríkisforlagið" í Moskvu þýðingar á
Sölku Völku og Sjálfstæðu fólki. Hann fær
þau svör að ekki sé hægt að gefa út Sölku
Völku vegna þess að þar lcæmi fyrir undar-
legur og „mjög illa marxistískur kommún-
isti, Arnaldur" sem sovétlesendur mundu
ekkert botna í. Aftur á móti taldi talsmaður
útgáfunnar að Sjálfstætt fólk „væri ágæt
mynd af eymd bænda í auðvaldsríkjunum
og könnuðust allir rússar við þá eymd frá
því á lceisaratímanum" (bls. 219-20). Þá
þegar var samið um útgáfu bókarinnar -
sem svo ekkert varð af. Árið 1949 kom
Halldór til Moskvu og fékk þá að heyra þá
sögu að þýðing verksins á rússnesku hefði
að vísu verið tilbúin en brunnið upp í skot-
hríð Þjóðverja á Leníngrad. Hann efast um
að sagan sé sönn - en kemur í Skáldatíma
(bls. 223) með aðra skýringu:
Það er óþarfi að geta þess að aungum manni með
réttu ráði í neinni ábyrgri stofnun Sovétríkjanna
datt í hug í alvöru að láta gefa út bók eftir mig
alla þá tíð sem Stalín var við völd, og var ég þó
vinur þessa lands mestalla stjórnartíð Stalíns og
72