Vera - 01.04.1999, Blaðsíða 14

Geðheilsa
ca
c;
c;
Q)
Sálfræðingar hafa lengi barist fyrir því að meðferð hjá þeim verði
niðurgreidd af Tryggingastofnun, eins og viðtöl við geðlækna, og ný-
lega féll dómur þeim í hag varðandi það mál þar sem vísað var til
samkeppnislaga. Telur Ása að þessi dómur muni auðvelda sálfræð-
ingum að fá þjónustu sína niðurgreidda?
„Ég held að ekki sé búið að leysa það mál en sálfræðingar gera sér
vonir um að með dómnum muni komast skriður á málin og þeir sem
hafa sérleyfi í klínískri sálfræði geti sótt um að komast að hjá Trygg-
ingastofnun. Stofnunin greiðir niður lækniskostnað sem fer yfir
12.000 krónur og þá myndi það gilda um sálfræðiviðtöl eins og við-
töl hjá geðlækni. Nú er algengt að tími hjá sálfræðingi kosti um 4.000
krónur en tími hjá geðlækni 3.200 krónur.”
Þarf að styrkja sjálfsmynd kvenna
Ása telur að til þess að minnka neyslu geðdeyfðarlyfja sé hægt að
efla fyrirbyggjandi starf og þá skipti miklu að efla sjálfstraust kvenna.
„Rannsóknir sýna að sjálfsmynd kvenna skiptir meira máli en fé-
lagslegar aðstæður þeirra. Konur með lágt sjálfsmat festast oft í öm-
urlegum aðstæðum og sjá ekki leiðir út úr ástandinu. Þær gera minni
kröfur í makavali, festast í erfiðum sambúðum og barneignum og
finnst ekki að þær geti staðið á eigin fótum og sagt stopp. Þær hafa
lítil úrræði, láta t.d. sameiginlegar skuldir hindra sig í að komast út úr
erfiðri sambúð. Þær konur sem ég hef verið að rannsaka nota áfengi
til að byggja upp sjálfstraust og upplifa sig frjálsari. Lágt sjálfsmat er
líka stærsti vandi annarra hópa kvenna sem leita sér aðstoðar.
Vinátta kvenna getur verið mjög styrkjandi en það vekur athygli að
konur sem leiðast snemma út í áfengisneyslu hafa ekki fengið félags-
mótun í vinkvennahópi, þær hafa einangrast og eiga erfitt með að
treysta öðrum konum. Samband við vinkonurnar getur styrkt konur í
jafnréttisbaráttunni inni á heimilunum og komið í veg fyrir að þær
Brosandi kona á hjóli
Ég sat hjá heimilislækninum mínum og tjáði honum að ég væri
ósátt við langvarandi ofþreytu og áhugaleysi fyrir því sem ég
áður hafði haft mikinn áhuga á. Kvöldin færu oftar en ekki í sjón-
varpsgláp sem væri mjög ólíkt mér og ég sinnti ekki lengur á-
hugamálum mínum. Ég sóttist ekkert sérstaklega eftir félags-
skap annara eða að eiga í samskiptum. En verst væri þessi of-
þreyta og ég þráði að finna aftur til fyrri atorkusemi og lífsgleði
sem ég vissi að ég ætti til. Viðbrögð læknisins stóðu ekki á sér.
Hann dró fram bækling með mynd af konu á hjóli og sagði:
„Viltu ekki vera eins og þessi kona? Sjáðu, hún brosir og hef-
ur engar áhyggjur."
Ég trúði vart mínum eigin augum og eyrum, að læknirinn væri
að bjóða mér þunglyndislyf, bara si svona. Ég hafði aldrei vitað
það að lækningin við ofþreytu væri fólgin í lyfjatöku við þung-
lyndi. Ég varð svo hissa að ég dreif mig út og þakkaði fyrir. Mér
fannst það með ólíkindum hvað læknirinn greip fljótt til þessa
úrræðis, hann spurði einskis út í mínar aðstæður eða lífsstíl, en
þó stóð ekki á „sjúkdómsgreiningunni”. Ég samþykkti ekki
þessa lausn, og reyndar ekki lækninn heldur, eftir þessa heim-
sókn. Ég fékk mér nýjan lækni sem hlustar betur á mfna sögu og
leitar útskýringa. Honum get ég treyst betur og hann er ekki eins
snöggur að teygja sig eftir lyfseðlaeyðublöðunum og fyrri heim-
ilislæknirinn.
Saga úr daglega lífinu.
Grípa þarf til aðgerða
til að draga úr þunglyndi
Kristín Ástgeirsdóttir þingkona Kvennalista
flutti þingsályktunartillögu á Alþingi á sl. ári um
fyrirbyggjandi aðgerðir til að draga úr þung-
lyndi kvenna. Er þar lagt til að heilbrigðisráð-
herra verði falið að setja á fót nefnd sem hafi
það hlutverk að kanna hvort og þá hvaða fyrir-
byggjandi aðgerðir geti orðið til að draga úr
þunglyndi meðal kvenna. Verði tillögum nefnd-
arinnar síðan fylgt eftir með sérstöku átaki heil-
brigðisyfirvalda. Tillagan var tekin fyrir af heil-
brigðis- og trygginganefnd Alþingis sem vísaði
henni til ríkisstjórnarinnar eftir að hafa fengið
umsögn um hana frá nokkrum fagaðilum.
Eftirfarandi greinargerð fylgdi tillögunni: Tillaga þessi var lögð fram
á 122. löggjafarþingi en varð þá eigi útrædd. Á ráðstefnu heilbrigð-
isráðuneytisins um heilsu kvenna, sem haldin var sl. vetur, kom
fram að um 20% kvenna fá veruleg þunglyndiseinkenni einhvern
tíma á ævinni meðan samsvarandi tala fyrir karla er um 10%. Erfið-
lega hefur gengið að skýra þennan mikla mun og hafa margar kenn-
ingar verið settar fram, svo sem um áhrif kvenhormóna, erfðir, önn-
ur áhrif lyfja á konur en karla o.fl. Ljóst er að félagslegar aðstæður
kvenna hafa mikil áhrif á líkamlegt og andlegt ástand þeirra, en svo
sem kunnugt er þá eru félagslegar aðstæður kvenna að jafnaði verri
en karla nánast alls staðar í heiminum. Kvenfyrirlitning sem m.a.
birtist í lágum launum kvenna, miklu vinnuálagi, ábyrgð á heimili og
börnum, heimilisofbeldi, skilnaðir og einvera með börnum, ásamt
ýmiss konar áföllum í lífinu, allt hefur þetta áhrif í þá veru að gera
margar konur kvíðnar og þunglyndar.
Á fyrrnefndri ráðstefnu var því varpað fram af Halldóru Ólafsdótt-
ur geðlækni hvort ekki væri ástæða til að grípa til fyrirbyggjandi að-
gerða til að draga úr þunglyndi. Á sínum tíma hófst mikil herferð til
að draga úr hjarta- og æðasjúkdómum með góðum árangri. Fólki
var bent á hvernig breytt mataræði og aukin hreyfing gæti dregið úr
hættu á slíkum sjúkdómum sem leiddi til þess að margir hugsa nú
mun betur um heilsuna en áður. Með aukinni fræðslu um þunglyndi
og einkenni þess, sem og bættum rannsóknum á áhættuþáttum og
ráðleggingum um æskileg viðbrögð, mætti án efa draga úr þung-
lyndi meðal kvenna og karla og þar með bæta heilsu og líðan og
minnka lyfjanotkun og kostnað í heilbrigðiskerfinu.
Öllum má Ijóst vera að það er ekki á valdi heilbrigðisráðherra að
bæta félagslega stöðu kvenna, nema hvað varðar tryggingabætur
og aðgang að heilbrigðisþjónustu. Þar þurfa aðrar og víðtækari að-
gerðir að koma til. Heilbrigðisyfirvöld geta þó lagt sitt af mörkum til
að draga úr þunglyndi kvenna með því að efla rannsóknir og efna
til fræðsluherferðar sem einkum yrði beint að konum og fjölskyld-
um þeirra. Það er tilgangur þessarar tillögu að fá heilbrigðisyfirvöld
til að grípa nú þegar til aðgerða þannig að draga megi verulega úr
þeim hörmulegu afleiðingum sem þunglyndi hefur á líf þeirra sem
við það stríða, sem og aðstandenda þeirra og samfélagið allt.
_____________________________________________________________________J
14