Vera - 01.04.1999, Blaðsíða 23

U M K 0 N U N A
í fyrsta útvarpserindinu kynnti Soffía Betty Friedan og sagdi frá innihaldi formála
hennar að bókinni The Feminine Mystiqe. í þessu blaði birtum við hluta frásagnar
hennar af formálanum og fyrstu kaflana sem nefnast Nafnlaus vandi. Tómleikinn,
Kvennablöð og Endaskipti.
Betty Friedan á fundi hj;
um þegar hún kom hing
1990. [ sófanum situr M
Schram.
Betty Friedan*
bandarísk, fædd í Peoria í lllinois árið 1921.
Hún lauk prófi frá Smith College árið 1942
með ágætiseinkunn og stundaði síðan nám í
sálarfræði við háskólann í Berkeley I Kali-
forníu 1942-43. Hún hefur starfað sem sál-
fræðingur og félagsfræðingur. Einnig hefur
hún lagt stund á blaðamennsku og skrifað
fjölda greina I ýmis bandarísk tímarit, bæði
um sálfræðileg efni og félagsfræðileg, svo
og um málefni er lúta að stöðu kvenna I
þjóðfélaginu. Þá hefur hún stundað félags-
legar rannsóknir, og í bók þeirri sem hér um
ræðir birtast einmitt niðurstöður rannsóknar
er hún framkvæmdi á árunum 1957-63 varð-
andi stöðu kvenna I bandarísku þjóðfélagi.
Bókin kom út I Bandaríkjunum árið 1963.
I bók þessari lýsir höfundur m.a. þeim al-
geru umskiptum sem verða I Ameríku á eft-
irstríðsárunum, þegar heil kynslóð faglega
menntaðra kvenna er beinlínis send heim,
þótt um væri að ræða ágætlega hæfan
vinnukraft. Þá upphófst furðuleg dýrkun á
hinni kvenlegu hlédrægni, hinu óvirka ósjálf-
stæði. Hún lýsir allýtarlega þessu nýja and-
rúmslofti og styður frásögn sína einatt mörg-
um dæmum.
Það kemur skýrt frám að þessi heimsend-
ing skeður einmitt samtímis því að heill her-
skari af hermönnum kemur heim úr stríðinu
og tekur aftur til við fyrri borgaraleg störf.
Hið blómlega efnahagslíf stríðsáranna með
fulla atvinnu og mikla eftirspurn eftir fram-
leiðslu sinni varð nú að miðast við friðartíma
og taka þurfti með I reikninginn möguleikana
á efnahagslegri stöðnun og atvinnuleysi.
Bandaríkin voru eina auðuga landið í heimin-
um, önnur lönd voru meira og minna í sárum
og rústum eftir styrjöldina. Þá upphefst meiri
háttar auglýsingaherferð með það að mark-
miði að skapa heimamarkað þar sem neyt-
endur krefðust stöðugt nýrrar og nýrrar
neysluvöru og héldu þannig framleiðslunni
gangandi. Konurnar voru reyndar helstu
neytendurnir og smámsaman þokuðust þær
út af vinnumarkaðinum. Þar með skeði ná-
kvæmlega það sama og I öðrum löndum
auðvaldsheimsins á krepputímunum eftir
1930 og yfirleitt eftir að stríð hefur verið háð,
þá þoka konurnar burt af sviði atvinnulífsins
og hverfa heim á leið.
Fyrsta RANNSÓKN
í forspjalli höfundar greinir frá því þegar
augu hennar taka smámsaman að opnast
fyrir því að það hljóti að vera meira en lítið
bogið við það hvernig amerískar konur lifi lífi
sínu. Það byrjar þannig að ýmsar spurningar
taka að leita á hana varðandi hennar eigið líf.
Hún var gift kona og þriggja barna móðir og
notaði jafnframt menntun sína og hæfni til
starfa er færðu hana burt frá heimilinu. Hún
vann þessi störf nánast með sektartilfinn-
ingu og þar af leiðandi ekki heils hugar, eig-
inlega í trássi við sjálfa sig.
Það eru þessar efasemdir, þetta spurning-
armerki, sem stöðugt bærist hið innra með
henni, knýr hana til þess að hefjast handa
árið 1957 og gera skoðanakönnun og fé-
lagslega rannsókn, sem byrjar meðal skóla-
félaga hennar frá Smith College 15 árum eft-
ir að hópurinn útskrifaðist þaðan. Hún fram-
kvæmir þetta með víðtækum spurningalist-
um og svo með persónulegum viðtölum.
Rétt er að skjóta því hér inn í að spurning-
ar hennar vörðuðu til dæmis fjölskyldu-
stærð; voru þær giftar, ekkjur eða fráskildar,
hafði þeim fundist skólagangan verða sér til
23