Vera - 01.12.1999, Síða 50

Hugleiðingar um bókina
The Social AAeaning of AAidwifery
eftir Sheilu Hunt og Antheu Symonds
Við vitum ekki hvenær fyrsta barn þessa heims fæddist. Við vitum heldur ekki
með vissu hvort að fyrsta barnið hafi yfirleitt nokkurn tíma fæðst. Kannski hafa
börn alltaf fæðst. En eitt vitum við með nokkurri vissu, nefnilega að það hafa
alltaf verið konur sem ólu börnin. Ef karlmenn hafa einhvern tíma átt börn er
það örugglega af því að þeir hafa þá verið konur. Og við vitum líka að í þau
nokkur þúsund ár sem við höfum skráð sögu okkar hafa konur hjálpað konum
við að eignast börn.
I bókinni The Social Meaning of Midwifery, sem
út kom í Skotlandi árið 1995, fjalla Ijósmóðirin
Sheila Hunt og félagsfræðingurinn Anthea
Symonds um starf Ijósmóðurinnar frá ólíkum
sjónarhornum. Að þeirra mati verður félagsleg
merking Ijósmóðurstarfsins ekki slitin frá þeirri
menningu sem fæðing á sér stað í. Þannig hefur
orðið mikil breyting á starfi og stöðu Ijósmæðra
samhliða því að fæðingarferlið var fjarlægt úr
einkaheimi fólks og flutt inn á opinberan vett-
vang, þ.e. sjúkrahúsið.
(fyrstu tveimur köflunum leitast Anthea við að
útskýra hvernig og hvers vegna við erum stödd
þar sem við erum I dag. Hvers vegna telja flestar
konur að rétti staðurinn til að fæða barnið sitt sé
á spítala? Anthea leiðir að því rök að fyrir því séu
einkum fjórar ástæður:
a) að fólki hafi verið talin trú um að sjúkra-
húsið sé „öruggara",
b) að sjúkrahúsió geti veitt konum svo til
sársaukalausa fæðingu,
c) að læknisfræðileg kunnátta sé óhjá-
kvæmilega til staðar á sjúkrahúsinu
d) að konum af öllum stéttum sé tryggt eftir-
lit Ijósmóður i fæðingu.
Anthea bendir á að æ oftar heyrist raddir sem
andæfi þessari þróun og telji að hún sé röng.
Sjúkrahúsið veiti falskt öryggi og að „náttúruleg"
fæðing þarfnist alls ekki þess sem sjúkrahúsið
veitir. Má geta þess að nýverið var stofnað hér á
landi félag áhugafólks um heimafæðingar og
meðal þeirra sem fögnuðu því voru margar Ijós-
mæður. En það breytir ekki þeirri staðreynd að
flestir telja sjúkrahús vera eðlilegasta umhverfið
fyrir komu barns í heiminn.
I öðrum kafla fjallar Anthea um stöðu Ijós-
mæðra sem kvennastéttar í karlaheimi. Þrátt fyrir
að hugmyndin um eðli Ijósmóður sé af sterkri og
sjálfstæðri konu þá sé veruleikinn sá að innan
kerfisins starfi Ijósmæður sem undirmenn lækn-
anna. Þær eiga að sjá til þess að starfið á deildinni
gangi snurðulaust fyrir sig, að rúm séu laus handa
konum I fæðingu en þegar eitthvað komi upp á
sé haft samband við yfirmann, lækni.
Ljósmæðurnar ekki ánægðar með starf sitt
Síðari hluti bókarinnar er skrifaður af Sheilu Hunt
og byggir á eigindlegri rannsókn sem hún fram-
kvæmdi á tveimur fæðingardeildum í Skotlandi
árið 1989. Hún fylgdist með starfinu um nokkurra
mánaða skeið á hvorum stað og greinir frá helstu
niðurstöðum sínum í bókinni.
Sheila er sjálf Ijósmóðir og lagði stund á fram-
haldsnám I Ijósmóðurfræðum. Hana langaði til að
skoða hvernig hægt væri að bæta þjónustu við
mæður og koma til móts við aukna kröfu þeirra
um heildræna þjónustu sem felst í því að hver
kona njóti þjónustu sömu Ijósmóður í meðgöngu,
fæðingu og sængurlegu. Hún vildi skoða lífið á
hefðbundinni fæðingardeild og þá sérstaklega
hvernig vaktaskiptin fóru fram, hvernig ein Ijós-
móðir tæki við af annarri í að sinna móður. Hún
lagði því upp með tóma stílabók og óljósa hug-
mynd um að vilja sjá hvernig heildrænni þjónustu
gæti verið viðkomið inn á fæðingardeíld spítal-
anna.
Sheila nam eigindlega rannsóknaraðferð, öðr-
um orðum etnógrafíu, við háskólann og ákvað að
beita þeirri aðferð við rannsóknina. Hún dvaldi
nokkra tíma á fæðingardeildinni í hvert sinn og
fylgdist með starfi Ijósmæðra. Hún tók nótur í lítíð
hefti og talaði inn á diktafón þegar færi gafst til
að muna atvik og orð, en skrifaði mjög ítarlegar
nótur þegar heim kom. Einnig studdist hún við
ýmis gögn sem hún fékk aðgang að á fæðingar-
deildinni, s.s. fæðingarskrá barna, auglýsingatöfl-
una í vaktherberginu og skilaboðabók deildarinn-
ar. Þegar þátttökuathugun lauk varði hún löngum
tíma í að fara yfir nótur sínar og vann upp úr þeim
43 efnisatriði sem hún taldi sýna þá merkingu
sem Ijósmæður á þessum fæðingardeildum lögðu
í starf sitt og líf.
Niðurstöður Sheilu eru athyglisverðar. Hún
komst m.a. að raun um að Ijósmæðurnar voru
ekki ánægðar með það umhverfi sem þær unnu
í. Þeim var gert að taka á móti öllum konum sem
til þeirra leituðu og höfðu ekki tíma til að beina
athygli sinni að einni konu í senn. Þær upplifðu
starf sitt á þá leið að markmið þeirra væri að
koma barninu á sem skjótastan hátt I heiminn og
flytja síðan móður og barn á sængurkvennagang-
inn. Ein Ijósmóðir lýsti starfi sínu þannig að hún
hlypi stundum á milli herbergja og rétt næði að
grípa börnin!
Ljósmæðurnar notuðu aðferðir sem margar
þeirra voru í raun sjálfar ósáttar við. Á deildunum
sem Sheila rannsakaði var venjan að fylgst væri
með hjartslætti barnsins og styrk hríðanna nánast
alla fæðinguna. Þetta þýddi að móðirin þurfti að
50 • VERA