Vera - 01.08.2000, Blaðsíða 32

Elsa meðal íslenskra þátttakenda í
jafnréttisriðstefnu Norðurlanda
og Eystrasaltslanda sem haldin var
íValmiera í Lettalandi 1997.
Myndin er tekin í Kaupmannahöfn.
1992 og 1999 en þá bárust nefndinni yfir
20 mál. I nýju lögunum er heimildin til að
fara með mál fyrir dómstóla því miður
skert. Mér finnst það áhyggjuefni og tel að
það hefði verið verðugt verkefni fyrir
kvennahreyfinguna og íslenskar þingkonur
að berjast fyrir því að svo yrði ekki. Það er
einnig umhugsunarefni að okkur hefur
benda á staðreyndir um launamun kynj-
anna og slá á þá umræðu að hann stafi bara
af því að konurnar hafi minni menntun,
styttri starfsaldur eða fleira í þeim dúr.
Könnunin sýndi fram á hvar launamunur-
inn liggur, t.d. í yfirvinnugreiðslum til
karla, og hvaða hópar sættu mestu launa-
misrétti en það voru háskólamenntaðar
tæknistofnunar að jafnréttismálum sé af-
rakstur þessa. I framhaldi af þessu var því
ákvæði komið inn í framkvæmdaáætlun
ríkisstjórnarinnar í jafnréttismálum 1989
til 1993 að hver ráðherra væri ábyrgur fyr-
ir jafnréttismálum innan síns málasviðs en
áður hafði öllu sem snertir jafnréttismál
verið beint til félagsmálaráðherra. Ég tel að
í nýju lögunum er hcimildin til að fara með mál fyrir dómstóla því miður skert.
Mér finnst það áhyggjuefni og tel að það hefði verið verðugt verkefni fyrir kvennahreyfinguna
og íslenskar þingkonur að berjast fyrir því að svo yrði ekki.
gengið betur að fá atvinnurekendur á al-
mennum vinnumarkaói til að fara eftir áliti
Kærunefndar heldur en fjármálaráðuneyt-
ið. I því er fólgin ákveðin þversögn, þ.e.
ríkið kostar nefnd til að taka mál fyrir og
gefa um þau álit en telur sér síðan ekki
skylt að fara eftir niðurstöðunni. Danir hafa
nýlega stofnað kærunefnd og telja sér tví-
mælalaust skylt að hlíta áliti hennar, annars
mun danski jafnréttisráðherrann fylgja
málinu eftir fyrir dómstólum en gert er ráð
fyrir að það verði aðeins í undantekningar-
tilfellum. Hér á landi vinna hlutirnir oft
ekki saman og mér finnst að fólk eigi að
vera meira vakandi um að úr því verði
bætt. Mér finnst t.d. að launahreyfingin
ætti að gera kröfu um það í kjarasamning-
um að atvinnurekendur fari að niðurstöðu
Kærunefndar jafnréttismála og ef það sé
ekki gert fylgi viðkomandi stéttarfélag mál-
inu eftir. Því miður er of oft litið á niður-
stöðu Kærunefndar sem álit sem ekkert er
gert með. Það eigum við ekki að lýða.“
fleiri stórum skrefum nefnir Elsa
þátttöku í Norræna jafnlaunaverk-
efninu 1989 sem Hildur Jónsdóttir, núver-
andi jafnréttisráðgjafi Reykjavíkurborgar,
stýrði. Afrakstur þess verkefnis var m.a.
viðamikil launakönnun um kynbundinn
launamun sem Félagsvísindastofnun vann
fyrir Jafnréttisráð 1995. „Þegar þessi nið-
urstaða lá fyrir var í fyrsta sinn hægt að
konur. Auðvitað hefðum við viljað að þessu
hefði verið fylgt betur eftir. Jafnréttisráð
óskaði t.d. ítrekað eftir því við fjármála-
ráðuneytið að komið yrði á fræðslu til allra
forstöðumanna ríkisstofnana sem þá voru
að taka að sér að semja um laun við starfs-
menn í tengslum við kjarasamningana
1997.Við vildum halda námskeið um það
hvar launamisréttið verður til, fræða þá um
skyldur atvinnurekenda samkvæmt jafn-
réttislögum, fara yfir dóma o.s.frv. Ég sendi
tvö bréf um þetta í fjármálaráðuneytið án
þess að fá svar. Þarna finnst mér við hafa
glatað mjög mikilvægu tækifæri. Við feng-
um hins vegar inn í nýjustu framkvæmda-
áætlun ríkisstjórnarinnar í jafnréttismálum
að halda eigi námskeið fyrir alla forstöðu-
menn ríkisstofnana um framkvæmdaáætl-
unina, jafnréttislögin o.fl. Félagsmálaráðu-
neytið á að skipuleggja þessi námskeið."
Þegar Elsa heldur áfram að rifja upp
áfangasigrana nefnir hún tímabilið þegar
Jóhanna Sigurðardóttir varð félagsmálaráð-
herra 1988 og talar um hana sem fyrsta
kvennapólitíska ráðherrann í ríkisstjórn.
„Mjög miklar breytingar urðu á starfsskil-
yrðum okkar þegar hún varð ráðherra,"
segir Elsa. „Jóhanna ákvað að forstöðu-
menn ríkisstofnana skyldu gera jafnréttis-
áætlun varðandi starfsmannapólitík sinnar
stofnunar. Þetta var merkilegt skref og
margir forstöðumenn gerðu þetta, þó alls
ekki allir. Ég tel t.d. að blómlegt starf Iðn-
þessi framkvæmdaáætlun hafi verið mjög
góð en okkur gekk hins vegar illa að fylgja
henni eftir, sum ráðuneytin tóku þetta al-
varlega, önnur ekki. Núgildandi fram-
kvæmdaáætlun byggir á sömu hugmynda-
fræði og í nýju jafnréttislögunum er fyrir-
tækjum og stofnunum skylt að gera jafn-
réttisáætlanir."
Elsa segir að framkvæmdaáætlunin sem
gildir frá 1998 til 2002 sé mjög merkileg
en hún byggir að miklu leyti á Peking áætl-
uninni frá 1995. Með aðild að kvennaráð-
stefnu Sameinuðu þjóðanna verða íslensk
stjórnvöld reglulega að gefa skýrslu um
starf sitt samkvæmt Peking áætluninni, auk
þess að upplýsa um hvernig kvennasátt-
mála Sameinuðu þjóðanna er framfylgt hér
á landi. I sumar var svo enn ein áætlun
samþykkt í NewYork, Peking +5.
„Málin eru í fullum gangi á alþjóðleg-
um vettvangi og það fleytir okkur mjög
áfram að vinna eftir þeim verkefnum sem
tilgreind eru í Peking áætluninni. Þó við
ynnum aðeins að 80% þeirra þá myndum
við ná verulegum árangri. Hins vegar má
deila um það hvort fólk sé nægilega upp-
lýst um hvað ríkisstjórnin hefur samþykkt,
t.d. í framkvæmdaáætlun sinni í jafnréttis-
málum. Mér finnst að þingkonur gætu
veitt henni meira aðhald í þeim efnum.
Jafnréttisráð vildi að framkvæmdaáætlunin
yrði gefin út og henni dreift sem víðast, en
af því varð ekki. Af þeim verkefnum sem
32 • VERA