Vera - 01.06.2002, Side 66

vera
66
Þegar talið berst að réttarkerfinu hvessir
Rúna augun og segir með mikilli áherslu að
vitanlega þurfi að endurskoða alla refsilög-
gjöfina hvað varðar kynferðisbrot. Nauðgun sé til
dæmis skilgreind alltof þröngt og helst þyrfti að
koma inn í lögin skilgreiningu á svokölluðu kyn-
ferðislegu sjálfræði sem gildi við allar aðstæður,
hvort sem þú ert barn, með fötlun, ofurölvuð eða
dópuð. Það er alveg sama í hvaða ástandi mann-
eskja er þá hefur enginn rétt á að hafa við hana kyn-
ferðisleg samskipti ef sam-
þykki liggur ekki fyrir. „En
þar fyrir utan skiptir kannski
minnstu máli hvernig þetta
hljómar í lögunum vegna þess
að lögin eru bara ekki notuð.“
Rúna segir að dómskerfið virki
illa í þessum málaflokki. Það
sama gildi um kynferðislegt of-
beldi gagnvart börnum.
„Sönnunarbyrðin er svo þung
að það er erfitt að fá menn
dæmda. Þetta eru auðvitað
erfiðustu mál í heimi, það eru
ekki vitni og það væri hægt að skálda upp svona
mál. Hræðslan við upplognar sakir er hins vegar
þvílík að fáum er trúað. Að vissu leyti er hægt að
segja að kynferðisbrotamenn skammti sér dóma
sína sjálfir vegna þess að það kemur mjög sjaldan
fyrir að þeir séu dæmdir án þess að játa. Við höfum
líka dæmi þess að þeir játi en eru samt ekki dæmd-
ir af því að þeir játa þá eitthvað annað en það sem
ákæran hljóðar upp á.“ Þó segir Rúna að undanfar-
ið hafi loksins skipt um vindátt í þessum málum.
Núna sé hægt að merkja árangur af þrýstingi á dóm-
stóla og þar af leiðandi hafa verið að falla dómar
sem bæði eru lengri og sönnunarbyrðin minni en
hún hefur verið til þessa. Þar að auki virðast miska-
bætur vera að hækka. Rúna segir að þetta séu gleði-
leg og uppörvandi merki um að róttarkerfið sé að
taka við sér.
Þegar Rúna er spurð um meðferðarúrræði fyrir
kynferðisafbrotamenn segist hún trúa því að eflaust
sé hægt að bæta alla. Það er samt sem áður engin
ákjósanleg leið til sem tryggir það að þessir menn
fremji ekki þessi brot aftur. Það sem er mikilvægast
að gera er að vera með forvarnir og fyrirbyggjandi
fræðslu. „ Almennt í lífinu trúi ég ekki á refsingar.
Eg held að það sé ekki leið til að gera fólk betra.
Margir ætlast til þess af okkur Stígamótakonum að
við viljum að þessir karlar séu lokaðir inni fyrir lífs-
tíð. Það er ekki aðalatriðið í vinnu okkar hér, að
hefna okkar. Eg held að aðalatriðið sé að fá viður-
kenningu á að ofbeldið hafi átt sér stað, lengri refs-
ingar komi þar á eftir. Afbrotafræðingar hafa sagt
mér að krafa um lengri refsingar geti auðveldlega
leitt til þess að færri dómar séu felldir. En Rúna
vildi samt ekki gera lítið úr því hvað dómar eru fá-
ránlega lágir í kynferðisbrotamálum miðað við aðra
brotaflokka.
Liz Kelly, sem heimsótti Island síðastliðið sum-
ar í boði Stígamóta og hefur gert evrópska úttekt um
nauðgunarkærur, hefur talað um að lögin og réttar-
kerfið geri ráð fyrir því að nauðganir séu framdar af
ókunnugum mönnum sem stökkva út úr runnum.
Samkvæmt Rúnu er raunveruleikinn sá að í flestum
tilfellum er um vini og kunningja að ræða, jafnvel
maka. Ef ársskýrsla Stígamóta fyrir árið 2001 er
skoðuð má sjá að í 55% tilvika er nauðgarinn vinur
eða kunningi, í 13% tilvika er hann maki og í 23%
tilvika er hann ókunnugur. „Það er líka gert ráð fyr-
ir því að það sé um blóðsúthellingar og áverka að
ræða. Þegar því er ekki til að dreifa þá verður mál-
ið ótrúverðugra í augum þeirra sem eiga að skoða
þessi mál. Þetta byggir á van-
kunnáttu. Nauðgun kemur oft-
ast eins og þruma úr heiðskíru
lofti fyrir þá konu sem verður
fyrir henni og hún verður fyrir
þvílíku áfalli að henni getur
fundist að hún sé í lífshættu.
Konan upplifir oft atburðinn
þannig að nauðgarinn hafi tek-
ið af henni öll völd og að hann
sé fær um að drepa. Það eina
sem kemst að í huga hennar er
gjarnan hvernig hún lifi þetta
af og hvernig hún eigi að haga
sér svo að hún komist lifandi út úr þessu. Oftast er
rökrétt svar konunnar við þessum vangaveltum að
frjósa, hreyfa sig ekki, segja ekki orð og leyfa hon-
um að ljúka því af sem hann ætlar að gera. Oftar en
ekki metur konan aðstæður svo að henni sé ekki
óhætt að beita afli eða öðrum mótþróa."
Rúna leggur nrikla áherslu á að Stígamót líti á
kynferðisofbeldi sem samfélagsvandamál sem varði
okkur öll. „Þetta er ekki persónulegt vandamál
þess sem beitir eða verður fyrir oíbeldinu. Við lít-
um á þetta sem misbeitingu valds þar sem ólík
staða kynjanna endurspeglast í þessari ýktu kven-
fyrirlitningu. Og okkur finnst það vera samfélags-
ins að bregðast við því,“ segir Rúna.
Með þessum orðum kveðjum við Rúnu og Stíga-
mót. Þegar blaðamaður gengur út í góða veðrið er
hún ekki fjarri því að það búi einhver ný von i
brjósti sínu. Sú von að þrátt fyrir alla þessa illsku í
heiminum þá muni allt verða í lagi. Svipuð von og
þau sem leita til Stígamóta finna eflaust fyrir eftir
veru í þessu þægilega húsi sem er sveipað anda
allra þeirra sigurvegara sem hafa kjarkinn til að láta
sér líða betur.
Ef stúlku er nauðgað
þá þýðir það að ein-
hver hafi gert henni
eitthvað sem hún vildi
ekki sjálf, annars væri
það ekki nauðgun.