Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1918, Page 57

höfð þessi merkilegu orð, sem orðið hafa heimsfleyg
og margir skoða sem einkunnarorð hans: The man
mho dies rich, dies disgraced (= sá maður, sem deyr
ríkur, deyr í smán). Og samkvæmt þessum orðum
hefir hann lifað. Hann hefir ásett sér að gefa burt
allan auð sinn og deyja fátækur. En það er hægra
sagt en gert, að gefa burt ait þetta afskaplega auðsafn,
svo að nokkurt vit sé i gjöfunum og þær verði mann-
kvninu fremur að bót en böli. Pað veit Carnegie vei,
og hugsar vel ráð sitt áður en hann gefur. Tiigang-
ur hans er hvorki sá, að gera fátæka menn auðuga
fyrirhafnarlaust, og ekki heldur sá, að sá auðnum
út í veður og vind, svo að allir fengju ofurlítið, en
enginn neitt sem hann dragi um. Þess vegna hefir
hann valið þá leið, að hjáipa þeim fram á leið, sem
hjálpa sér sjálfir, efla visindi og alþýðumentun, gera
mönnum greiðara fyrir að aíla sér sjálfsmentunar
með því að efla alþýðubókasöfn og ýmsar menta-
stofnanir, og útbreiða sanna þekking til sem flestra
manna.
Fyrstu stórgjöfina gaf Carnegie til þess að stofna
bókasafn handa verkafólki sínu. Lifðu þá af atvinnu
þeirri, er hann veitti, um 25000 manns. Síðan lét hann
það boð út ganga, að öll bæja- og sveitafélög meðal
enskumælandi þjóöa, sem stofnuðu hjá sér alþýðu-
bókasöfn, mættu vitja til sín 10,000 dala (dollars)
stjrrks til hvers bókasafns. Siðan rak hver gjöíin aðra
til bókasafna, gripasafna, sönglistaskóla, verkfræðinga-
skóla, háskóla, opinberra skrautgarða o. s. frv., en
aldrei neitt til trúboðsferða, kirkna eða góðgerðastofn-
ana. Alt stefndi að því, að hjálpa þeim fram sem
fram vildu brjótast, lijálpa mönnum til þekkingar,
auðsældar og hamingju. Um það leyti sem hann hætti
störfum í Bandaríkjunum gai' liann fæðingarbæ sín-
um á Skotlandi 40,000 dala til bókasafns, borginni
Pittshurg í Bandaríkjunum, þarsemhann lengsthafði
lifað og starfað, 500,000 dala í sama skyni, bænum
(3)