Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1931, Blaðsíða 91
Bókmenntirnar eru jafngamlar þjóöinni. Þær eiga
sína gullöld og niðurlægingartímabil. Sama mun hafa
átt sér staö um húsgerðarlistina. Vér skiljum, að
undirstöðu í listum bókmenntanna verðum vér að
sækja til gullaldarinnar og að oss ber að varast, að
vissu takmarki, áhrif erlends slýls og framsetningar.
Sama er að segja um húsgerðarlistina. Hún þarf að
eiga rætur í þjóðlegum grundvelli, vaxa og dafna fyrir
atorku og skapandi afl íslenzkra listamanna, manna,
sem grafa í gullkistur sinnar þjóðar eftir fyrirmynd-
um, sem samstillast landi og þjóð. Eigi hver þjóð
að apa eftir hinni, þá verður, um það er Iýkur, fá-
skrúðug heimsmenning, og sérkenni þjóðanna hverfa.
Eg skal ekki um það dæma, liversu mikill skaði
þjóðinni er að því, að hafa ekki getað geymt sinn
forna húsastýl. Hitt get eg dæmt um, að nú, þegar
vér hefjumst handa að reisa hús í sveitum landsins
úr varanlegum efnum, að þá hvílir enn meiri ábyrgð
á oss en áður. Vér erum ekki að eins að hýsa fyrir
sjálfa oss, heldur einnig fyrir komandi kynslóðir.
Og séihvert hús, sem gert er, eykur þjóðarauðinn,
hvort heldur féð er lagt til af einstaklingum ellegar
af ríkjum. Pess vegna hefir húsalagið ekki að eins
gildi frá fegurðar- og menningarlegu sjónarmiði,
heldur hefir það líka fjárhagsgildi fyrir þjóðarheild-
ina. Vér skulum hafa það hugfast, að með stein-
steyptu húsi, hvort heldur er íbúðarhús, fjós eða
heyhlaða, erum vér að reisa þessari kynslóð óaf-
máanlegan minnisvarða. Dómur komandi kynslóða
Verður harður um oss, sem nú lifum, þegar þeir
fara að brjóla niður okkar verk, eða dæma um
menningarástand vort, sem lýsir sér þá vel í fornum
húsakynnum. Pau túlka hugsunarhátt vorn og lýsa
smekk vorum. En takist oss vel, þá hafa bygging-
arnar ómetanlegt gildi fyrir komandi kynslóðir.
Landið okkar hefir þá eignazt þjóðarauð í hýbýlum
og hýbýlaprýði, auð, sem nú er ekki til. Vandinn,
(87)