Almanak Hins íslenska þjóðvinafélags - 01.01.1931, Blaðsíða 94

hversu mikilsvert hlutverk smiðsins er. Það liggur
í íleira en því að gera húsin traust. Petta á fyrir
sér að lagast. í framtíðinni hvílir vandinn á þeim,
sem uppdrættina semja. Og til þess að upprættirnir
megi takast sem bezt og til þess að allir, sem því
eru vaxnir, fái að leggja fram sinn skerf, er sjálfsagt
að efna til verðlaunasamkeppni, heizt árlega, um al-
gengustu húsastærðir til sveita.
Sama er að segja um meira háttar hús alþjóðar.
Eg tel það eigi vansalaust fyrir þjóðina, jafnótt sem
kunnáttumönnum fjölgar, að ekki sé leitað eftir því
bezta, sem þeir hafa að bjóða. Verður það bezt gert
með samkeppni. Vér megum sizt við einokun í
menningarmálum, nema ef vera skyldi, þegar af-
burðamenn eiga í hlut.
Verkleg og listræn menning verður ekki metin til
peninga, fremur en móðurmál vort.
Raddir hefi eg heyrt um það, að rétt sé að lofa
bændum að gera hús sín eftir eigingeðþótta og án
ihlutunar og eftirlits, þrátt fyrir það þótt ríkið leggi
fé af mörkum með ódýrum lánum, sem að nokkru
leyti má skoða sem styrk. Hin góðu lánskjör, sem
byggingar- og landnámssjóður veitir, eru réttmæt,
og án þeirra mundi ganga seint og illa að koma
upp viðunanlegum húsakynnum í sveitunum. En
ætti að veita þau án íhlutunar og eftirlits, lít eg svo
á, að í mörgum tilfellum mælti skoða þau sem
hefndargjöf, bæði til þeirra, sem taka lánin, og eink-
um þó vegna þeirra, sem síðar taka við húsunum.
Pví meiri, sem mistökin verða í misheppnuðu fyrir-
komulagi eða misheppnuðu verki, þvi verðminni eru
húsin og eru, ef til vill, orðin einskisvirði, löngu
áður en húsin eiga að borgast. Pessu til sönnunar
mætti tilnefna mörg dæmi.
Athugum þá fyrst, að mörg hinna eldri steinhúsa
á aldrinum 15—20 ára, sum yngri, eru þegar að
verða ónýt.
(90)