Andvari - 01.01.2010, Side 28

26
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
ANDVARI
Framsóknarflokksins, og kunni hún lítil ráð við vanda landsmanna
önnur en stofna einkasölu ríkisins á tóbaki og áfengi. Björn mælti harð-
lega á móti þessum tiltækjum. Hvort tveggja væri, að bæjarsjóður missti
af miklum útsvarstekjum og að slík fyrirtæki væru jafnan verr rekin en
einkafyrirtæki.
Mörgum öðrum leist ekki heldur á blikuna. Unnu andstæðingar
sósíalista góðan sigur í þingkosningum 1923, og þegar til þings kom í
febrúar 1924, mynduðu margir hinna nýkjörnu þingmanna undir forystu
Jóns Þorlákssonar verkfræðings flokk, sem þeir nefndu íhaldsflokkinn,
því að markmið hans var að halda í útgjöld ríkisins, sem talin voru hafa
farið úr böndum, leggja niður ríkisreknar einkasölur og færa verslun í
svipað horf og hún hafði áður verið í. Ekki reyndist þó nægur stuðn-
ingur á þingi við það, að formaður íhaldsflokksins myndaði ríkisstjórn,
en sumir þeir, sem stóðu utan Ihaldsflokksins, vildu hins vegar veita
Jóni Magnússyni hlutleysi. Myndaði hann þá hreina flokksstjórn, og
varð Jón Þorláksson fjármálaráðherra og Magnús Guðmundsson mál-
flutningsmaður atvinnumálaráðherra. Framsóknarmenn voru í harðri
andstöðu við stjórnina ásamt Alþýðuflokknum. Sigurður Eggerz, Jakob
Möller, Bjarni Jónsson frá Vogi og Benedikt Sveinsson, sem allir voru
úr Sjálfstæðisflokknum þversum, studdu ekki heldur stjórnina. Þótt þeir
ættu um mörg mál samleið með íhaldsmönnum, vildu þeir ýmist ekki
ganga í flokk þeirra eða stóð það ekki til boða. Bjarni frá Vogi lést
1926. Þeir Sigurður Eggerz og Jakob Möller stofnuðu það ár Frjálslynda
flokkinn svonefnda, en Benedikt Sveinsson gerðist framsóknarmaður.
Árið 1926 skildi leiðir með Birni Ólafssyni og gömlum félögum hans
úr Sjálfstæðisflokknum þversum, því að Björn tók sæti í fyrstu stjórn
landsmálafélagsins Varðar, sem stofnað var í febrúar 1926 og skyldi
vera flokksfélag íhaldsmanna í Reykjavík. Fyrsti formaður félagsins var
dr. Magnús Jónsson, þá dósent og síðar prófessor í guðfræði.56 Björn
gerðist einnig stuðningsmaður Sjálfstæðisflokksins, þegar hann var
stofnaður vorið 1929 við sameiningu íhaldsflokksins og Frjálslynda
flokksins. Gengu þeir Sigurður Eggerz og Jakob Möller þá til liðs
við forna fjandmenn eins og Jón Þorláksson, sem varð formaður hins
sameinaða flokks. Var eflaust ein ástæða til þess, að mennirnir úr
Sjálfstæðisflokknum þversum og langsum gátu sætt sig við það, að hinn
nýi flokkur bar hið gamla nafn flokks þeirra. Andstæðingar sósíalista
voru því sameinaðir, þegar íslendingar héldu upp á þúsund ára afmæli
Alþingis sumarið 1930. Þar gegndi Björn Ólafsson mikilvægu hlutverki,