Andvari - 01.01.2010, Page 34

32
HANNES HÓLMSTEINN GISSURARSON
ANDVARI
skyldustörf.70 Björn var fulltrúi Sjálfstæðisflokksins í milliþinganefnd í
gjaldeyrismálum vorið 1940, en Eysteinn Jónsson sat í nefndinni fyrir
Framsóknarflokk og Gylfi Þ. Gíslason fyrir Alþýðuflokk. Nefndin
klofnaði, og skilaði Björn minnihlutaáliti. Kvað hann heppilegra að
takmarka lánsfjárþenslu (sem ylli eftirspurn eftir innfluttri vöru) en
setja á innflutningshöft. Reynslan af höftunum væri svo slæm, að geng-
isfelling væri jafnvel skárri. Andmælti hann einnig höfðatölureglunni
um innflutningsleyfi.71 Björn skrifaði um þetta leyti talsvert í blöð um
gjaldeyrismál.72 Árið 1940 stofnaði hann enn fremur fyrirtækið Björn
Olafsson hf. Eigendur þess voru Björn Ólafsson, sem skráður var fyrir
54% hlutafjár, Ásta Pétursdóttir, kona hans, sem skráð var fyrir 40%, og
þeir Guðmundur Elísson, Magnús Stefánsson og Hjálmar Stefánsson,
sem skráðir voru fyrir 2% hver. Guðmundur var hálfbróðir Björns, en
þeir Magnús og Hjálmar höfðu starfað hjá Þórði Sveinssyni & Co.
Þegar Þjóðverjar hernámu Danmörku 9. apríl 1940, rofnaði samband
íslands og Danmerkur, og tók Alþingi þá konungsvaldið í sínar hendur.
Sveinn Björnsson sendiherra hraðaði sér heim frá Kaupmannahöfn.
Mánuði eftir hernám Danmerkur, 10. maí 1940, skipuðu Bretar her á
land á Islandi. Hvarf þá atvinnuleysi eins og dögg fyrir sólu, og hófust
miklar framkvæmdir á vegum breska hersins, sem oft var kölluð
Bretavinnan. Gjaldeyrir flæddi inn í landið, og fólk flykktist til Reykja-
víkur og annarra bæja, þar sem nóg var að gera. Nú þurfti stóraukið
húsnæði undir fólk, félög og stofnanir. Björn Ólafsson var einn af eig-
endum Almenna byggingarfélagsins, sem stofnað var 16. janúar 1941.
Vinur hans og samstarfsmaður, Skúli Thorarensen, var í fyrstu stjórn-
inni og síðar stjórnarformaður. Björn varð stjórnarformaður við lát
Skúla 1963. Reisti félagið mörg hús í Reykjavík, til dæmis Hafnarhvol,
Nýja bíó og Mjólkurstöðina við Laugaveg. Það annaðist ýmsar fram-
kvæmdir fyrir bandaríska varnarliðið í stríðinu og eftir það, en sá
einnig um að gera virkjanir, stórar og smáar, og hafnir.73 Fyrirtækið
starfaði um skeið með danska verktakafyrirtækinu E. Pihl & S0n. Það
tapaði nokkru fé sem verktaki við Búrfellsvirkjun 1966-1969, ekki síst
vegna tveggja gengisfellinga, og varð eftir það að segja upp öllu starfs-
fólki sínu, en upp úr því var stofnuð Almenna verkfræðistofan 1971, og
var félagið lagt niður 1974,74
Björn Ólafsson var óánægður með það, að þjóðstjórnin skyldi ekki
nota tækifærið við hinar gerbreyttu aðstæður í stríðinu til þess að losa
um höft og minnka ríkisafskipti. í blaðagrein sumarið 1940 kvað hann