Andvari - 01.01.2010, Page 81

andvari
AÐKOMUMAÐUR í ÍSLANDSSÖGUNNI
79
en á langri starfsævi sinni innan stjórnkerfisins vann hann meðal annars
ötullega að utanríkisviðskiptum íslendinga og stuðlaði að því að íslendingar
tækju utanríkismálin í eigin hendur. Þessi baráttuandi fyrir sjálfstæði lands-
ins kemur fram á nokkrum stöðum í bókinni. Hann fjallar til dæmis um þau
fleygu orð Jörundar að „allur danskur myndugleiki er upphafinn“ á þann hátt
að Jörundur hafi „séð inn í fyrirheitna landið“ um sjálfstæði íslands og þó
að landsmenn hafi á sínum tíma gert lítið úr aðgerðum Jörundar, þá hafi þeir
síðar á öldinni verið komnir „úr eyðimerkurgöngu sinni“ þegar sjálfstæðisbar-
áttan var hafin af fullum krafti.48 Lengri gerð verksins kom út sama ár undir
titlinum Sjálfstœði íslands 1809 þar sem tæplega fimmtíu blaðsíðna hluta var
bætt við.49 Þar færir Helgi frekari þjóðréttarleg rök fyrir því að ísland hafi í
raun verið sjálfstætt á byltingartíma Jörundar og endar hann bókina á þessari
setningu sem hann skáletrar í lokin: „Hversu vandfýsnir sem menn vilja vera
og hversu gagnrýnisfullir, virðist því sem það sé óhjákvæmileg niðurstaða, að
ísland hafi orðið frjálst og sjálfstætt lýðveldi árið 1809.“50
Bók Helga og rök hans fyrir sjálfstæði landsins virðast hafa fallið í góðan
jarðveg hjá landsmönnum. Þannig er til dæmis fjallað um bókina í Nýja dag-
blaðinu í apríl 1938 og sagt að bókin bregði ljósi á mörg atriði „sem geta
skipt verulegu máli í sjálfstæðisbaráttu íslands á næstu árum.“51 Menn voru
því greinilega farnir að skrifa um aðgerðir Jörundar af meiri virðingu en áður.
Páll Eggert Ólason hafði t.d. ritað um „busl Jörundar Jörgensen“ í fyrsta bindi
af ævisögu Jóns Sigurðssonar sem kom út 1929.52 Nokkrum árum eftir útgáfu
Helga, eða árið 1943, kom út á íslensku ævisaga Jörundar eftir Rhys Davies
í þýðingu Hersteins Pálssonar.53 f ritdómi um bókina segir í Skírni ári síðar
að Jörundur hafi þrátt fyrir allt hlotið ákveðna samúð fyrir að taka á „helstu
óvinum íslenzkrar alþýðu" nefnilega dönskum einokunarkaupmönnum og
„slíta fjötra hins danska valds“ þó það hafi ekki verið nema um stutt skeið.54
Hinn „djarfhuga“ Jörundur
* ,
Arið 1950 kom út sjöunda bindið í ritröðinni Saga Islendinga. Þorkell
Jóhannesson prófessor var höfundur þess og var hann mun jákvæðari gagn-
vart Jörundi en margir aðrir sagnaritarar höfðu verið fram að þessu. Þorkell
lýsir Jörundi sem vel gáfuðum ævintýramanni og á sjó hafi hann reynst „hinn
röskasti maður, djarfhuga og skjótur til úrræða.“551 frásögninni er hermt að
Jörundur hafi drýgt hetjudáð við björgun skipverja þegar skipið Margaret &
Ann brann og sökk við siglingu á leið til Bretlands frá Reykjavík eftir bylt-
inguna, og segir Þorkell að Jörundur hafi bjargað skipverjum með miklu
snarræði og hugdirfsku og bætt þannig „allmjög“ fyrir syndir sínar.56 Þetta
er nokkuð ólíkt því sem Jón Helgason biskup skrifaði til dæmis í Árbœkur