Andvari - 01.01.2010, Page 116

114
ÞORSTEINN ÞORSTEINSSON
ANDVARI
hefur „Sorg“ einni hlotnast þetta virðingarsæti, en það er villandi og byggt
á of þröngum skilningi á ljóðlistarsögu Evrópulanda. Svo þröngum skilningi
reyndar að Ijóð í bundnu máli ætti samkvæmt honum ekki að geta talist til
nútímaljóða. Fyrir því eru engin rök.
Um rithátt á kvæðunum:
„Heimþrá", „Bikarinn", „Odysseifur hinn nýi“: farið er eftir ehdr. Jóhanns (Lbs.).
„Sorg“: farið er eftir (a) frumprentun í Vöku 1927 og (b) Guðmundarhandritinu.
Öll önnur ljóð Jóhanns eru tekin eftir Ritum I (1940).
Stafsetning er færð til nútímahorfs nema Guðmundargerðin af „Sorg“ er birt stafrétt.
TILVÍSANIR
1 Jóhann Sigurjónsson: Rit I, bls. 209.
2 Jóhann Sigurjónsson: Rit I—II (1940-42) og Ritsafn I—III (1980).
3 Halldór Kiljan Laxness: Gerpla, bls. 18.
4 I Ljóðhúsum, bók minni um skáldskap Sigfúsar Daðasonar, sjá einkum bls. 80-91.
5 Jónas Hallgrímsson: „Ég bið að heilsa“, „Svo rís um aldir árið hvurt um sig“. - Um upphaf
sonnettukveðskapar á íslensku sjá Hjört Marteinsson: „Gullbjartar titra gárur blárra unna“,
Són, 4. hefti, 2006, og Hebu Margréti Harðardóttur: „Nú heyri’ eg minnar þjóðar þúsund
ár“, Són, 5. hefti, 2007.
6 Ég lít svo á að litarorðið ,bleikur‘ standi með ,deginum‘ - og myndi þá andstæðu við
,dimma nóttina* - en það gæti einnig verið einkunn með orðinu ,spurning‘; merkingarauk-
inn ,feigð‘ sem orðið hefur oft getur átt við í báðum tilfellum.
7 Die Traumdeutung (1900).
8 Sjá Jón Viðar Jónsson: Kaktusblómið og nóttin, bls. 136, og Örn Ólafsson: Seiðblátt hafið,
bls. 360. - Helge Toldberg (Jóhann Sigurjónsson, bls. 166-70) benti á þematískan skyld-
leika við prósaskissu Jóhanns „Landið með fjöllin hvítu“ sem hefur yfir sér ævintýrablæ.
Hún fjallar einnig um þangið og fuglana en ferð þeirra er ekki heitið til íslands samtímans.
Þar segir t.d.: „Enginn maður hafði nokkru sinni stigið fæti á þetta land“ (Rit II, bls. 243).
9 Þá sendir Jóhann Guðmundi Benediktssyni vini sínum það og kynnir svo: „Lítið kvæði orti
jeg um gamalt efni ...“, sbr. Jón Viðar Jónsson: Kaktusblómið og nóttin, bls. 384.
10 Heitið ræðuljóð, kvæði í ræðustíl, nota ég hér sem andstæðu við myndljóð. Heitið er lýsandi
og skilgreinandi en ber á engan hátt niðrandi merkingu.
11 Jón Viðar Jónsson: Kaktusblómið og nóttin og Matthías Viðar Sæmundsson: „Jóhann Sigur-
jónsson og módernisminn".
12 í ljóðunum „Jónas Hallgrímsson“ og „Odysseifur hinn nýi“, Kaktusblómið og nóttin, bls.
98 og 130.
13 « Le sujet d’un poéme lui est aussi étranger et aussi important que l’est á un homme, son
nom », Œuvres II, 548. - Hér er á ferðinni ítrasta krafa um hið hreina Ijóð, la poésie pure.
14 Matthías Viðar Sæmundsson: „Jóhann Sigurjónsson og módernisminn", bls. 325. Hann
kveðst ennfremur telja „að Jóhann hafi verið frumherji existensíalisma og módernisma í
íslenskri ljóðagerð". Um módernisma Jóhanns er ég sammála Matthíasi en hugmyndafræði
existensíalismans var ófædd á fyrsta áratug aldarinnar.
15 Svipaðar skoðanir má sjá víðar í skrifum á íslensku: „Tilgangsleysi, leiði, bölsýni, dauðaótti,
angist og einmanaleiki mannsins í ókunnri, gildissnauðri veröld, sem hann hefur þó sjálfur
skapað, þetta eru hin algengu minni nútímaljóðlistar,“ ritar Fríða Á. Sigurðardóttir („Ein-