Vísir - 24.12.1939, Blaðsíða 28

22
VlSIR
—\---
jólin gleymdust í
Englandi.
TOWER KASTALINN I LONDON.
f>að er einn af elstu og þektustu köstulum Englands. Elsti hluti
kastalans var reistur á 11. öld og var bústaður Bretakonungs á
miðöldunum. Þar var og fangelsi um langt skeið og fóru aflökur
fólks fram bœði utan dyra kastalans sem innan. Nú eru söfn geymd
í honum og m. a. eru gimsteinar bresku krúnunnar geymdir þar.
erfiðleika þessir andans jöfrar
urðu að etja i æsku, og hve
hæddir og misskildir þeir voru.
Eg bið yður að fyrirgefa, að eg
hef misskilið yður, og að þér
liafið orðið að líða vegna stífni
ininnar gagnvart yður og dótt-
ur minni. Og ef þér viljið gera
það, þá iieimsækið okkur á
morgun; Önnu hlakkar ákaf-
lega til að sjá yður aftur.
Yðar
Peter Schliiter.“
Skáldið strauk vanga Wiirde
p(')sts, strauk þá eins og barn
strýkur vanga móður, er það
elskar.
„Þannig“, sagði liann hrærð-
ur, „líta jólasveinarnir í sann-
leika út. Dags daglega veitir
maður þeim ekki eftirtekt — sér
þá ekki — en á jólunum koma
þeir eins og englar af himnum
og gera mann hamingjusaman
í einu vetfangi. Wiirde! Wurde!
Nú trúí eg aftur á mennina. Mig
langaði orðið til að deyja. En á
meðan yðar líkar fyrirfinnast í
beiminum, ætti enginn að gef-
ast upp. Einu sinni hélt eg að
vísu, að miljónir manna myndu
trúa orðum mínum — og svo er
það að eins einn — að eins þér,
Wúrde póstur. Haldið þér að
það nægi til að sigra heiminn?“
Wúrde tottaði pipu sina spek-
ingslegur á svip.
„Til að byrja með er það
venjulega að eins einn, sem trú-
ir. Þannig hefir það altaf verið,
þegar um mikinn sannleik hefir
verið að ræða“, sagði Wiirde og
hélt áfrfljn að totta pipuna sina.
I.
Það var komið að jólum árið
1440. En ahnent umræðuefni
fólks var elcki í sambandi við
jólin. Meira að segja börnin
hlustuðu á ræður eldra fólksins
og gleymdu jólunum. Þó voru
það ekki enskir viðburðir, sem
voru valdir að æsingu fólksins,
heldur fjarlægari atburðir,
hinumegin Eijmarsundsins, hjá
bræðraþjóðinni Frökkum. En
þetta, sem var að gerast hjá
Frökkum, var svo hræðilegt, að
hárin stóðu á höfðum hinna ró-
lyndu Englendinga, þegar þeir
mintust á það.
Frá því i októberbyrjun stóð
allur vesturhélmingur álfunnar
á öndinni út af málshöfðuninni
gegn franska baróninum Gilles
de Retz. Hver einasti maður
stóð höggdofa yfir glæpasögun-
um, sean gengu um þenna mann
og varla áltu sinn lika í sögu
þjóðarinnar. Enda þótt engin
])löð væru til, er birt gætu fregn-
ir af atburðunum, voru sam-
göngurnar milli Frakklands og
Englands það góðar, að sannar
fregnir fengust næstum daglega
af réttarhöldum kirkjudómstól-
anna í Frakklandi, er liöfðu
þelta mál til meðferðar.
Hér frammi fyrir dómstólun-
lím stóð maður, — auðugur, vel
ættáður, glæsilegur, gáfaður,wel
mentaður, maður, er gæfan og
lífið lék við i orðsins fylstu
merkingu, — sakaður um ó-
lieyrilega og svivirðilega glæpi.
Alt fráim á þenna dag, ev þetta
f?jtí af athyglisverðustu gleopa-
málum, sem komið hafa fyrir
franska dómstóla.
Gilles de Retz var af aðals-
ættiýn, er áttu stórar landeignir
víðsvegar um Bretagneskagann.
Hann var fæddur árið 1404, en
25 ára gamall var hann orðinn
marskálkur af Frakklandi og
þektur sem einn af hraustustu
sonum þjóðarinnar. Hann hafði
getið sér ógleymanlegan orðstý
við hlið hinnar heimskunnu Je-
anne d’Arcs, enda höfðu hetju*
dáðir hans ásamt auðæfum og
glæsilegu útliti gert hann að ein-
u|m vinsælasta manni í allri
Parisarborg.
Tuttugu og níu ára að aldri
áskotnaðist Gilles de Retz öll
ættaróðulin i arf. Og samhliða
þessu varð djúp og einstæð
breyting á sálarlifi hans. Hann
fór burt úr Paris, dró sig í lilé
frá hernaði og öðrum opinher-
um störfum, en settist að á einu
ættarslotinu og lifði þar mjög
dularfullu lífi og i ótakmörk-
uðu óhófi. Hann sóaði fé á báða
bóga, stofnaði til glæsilegra
leiksýninga heima á slotinu og
óstjórnlegra drvkkjuhófa. Hann
fékk frægustu listamemi París-
arborgar til sin og drakk og
svallaði með þeim. Með tíman-
um fansl honum samt þetta lif
of tilbreytingarsnautt og ekki
nógu æsandi. Þá byrjaði liann
að fást við galdra.
Von bráðar varð hann gripinn
mjög átakanlegum kvalalosta.
Hann sendi leyniþjóna sína í
ýmsar áttir til að útvega sér
börn í leynd. Börnin læsti hann
svo niður í rakakendar og
myrkar dýflissur, þar sem þau
urðu að líða langvarandi og
kvalafullar pyntingar, áður en
þau voru myrt. í átta löng ár
hlífðu auðæfi og gámall orðstýr
lionum, en þá bárust óhrekjandi
sönnunargögn gegn lionum í
hendur hinnar almáttugu ka-
þólsku kirkju.
Hinn 8. október 1440 var
hann tekinn fastur. Eftir nærri
þriggja mánaða samfelda rétt-
arrannsókn, er hvarvetna vakli
hryllingu út um álfuna, stóð«
Gilles dc Retz loks augliti til
auglitis við böðulinn frajnmi
fyrir gálganum, og tugir þús-
unda manna og kvenna söfnuð-
ust saman til að horfa á aftök-
una. Þetta skeði þrem dögum
fyrir jól og bæði Frakkar og
Snglendingar gleymdu jólunum
vegna þessara tnálaferla og
vegna aftökunnar, er vakið
hafði almenna athygli svo mán-
uðum skifti.
Gálginn, sem Gilles de Retz
var hengdur á, var reistur yflr
þurran hrisköst, og á meðan líf-
ið var mnrkað úr sakborningn-
um á gálganum, var kveikt i
kcslinum, til að hann yrði jafn-
hliða steiklUr lifandi.
II.
Tvær aldir liðu. Það er kom-
ið að jölutn 1644. Þá voru allir
Engle’ndingar í olgU vegna þess,
að þá áttu þeir samkvæint lög-
um að gleynia jólununi — en
þeir vildu það bara ekki. Púri-
tanastjórn Cromwells skipaði
svo fvrir, að á jólunum yrðu
engar guðsþjónustur haldnar og
að enginn gleðskapur mætti þá
fara frám. Fólki var bannað að
borða kjötsteik og plójnubýting,
sem var hinn venjulegi jólamat-
ur Englendinga. Allar verslanir
skyldu opnar vera og opinberir
markaðir fram fara á torgum
borganna á jóladaginn. Rökin,
er færð voru fyrif lagasetningu
þessari voru þau, að jólin voru
talin lieiðin blótveisla, er síðar
hefði verið tekin upp í nýrri og
hjátrúarfullri mynd af páfa-
stólnum rómverska.
En Englendingar áttu þá —
og eiga enn í dag -— vont með
að venja sig af gömlum siðum.
Meginþorri enskra laga hvílir á
aldagöinlum venjuni, og það
hefir engum reynst auðvelt að
brjóta í bág við þær. I þetta sinn
þóttust menn hlýða lögunum —
en þeir gerðu það raunverulega
ekki.
Er leið að jólum þetta ár, var
verslun engu minni en um saina
leyli árs árin næstu á undan. En
samt vei’slaði fólk að þessu sinni
i laumi, og það læddist líka
laumulega eftir diminum og af-
skektum götum, er það var á
leið heim til sin með efnið í
jólamatinn. Ef fólkið varð ein-
hvers grunsamlegs vart, faldi
það bögglana undir yfirböfnun-
um, eða það skaust inn i myrk
húsasund og beið þar, unz liætt-.
an var um garð gengin.
A jólununi 1644 borðuðu
Englendingar kjötsteik og
plómubýting að venju, þrátt
fyrir strauga iöggjöf, sem bann-:
gði þetta. Löggjafarnir sjálfir
sáu að á jólftdaginn voru