Vísir - 24.12.1939, Síða 41

VÍSIR
35
Byron lávarður.
I.
ógæfusöm arfleifð.
AFBURÐAMAÐURINN eöa
snillingurinn á altaf viö
örðugar aðstæður að búa
vegna hinna djúpu andstæðna,
sem innra og ytra líf hans bygg-
ist venjulega á. Þá bætir skiln-
ingsskortur hópmenskunnar held-
ur ekki úr skák, því eklcert dregur
hinn skapandi einstakling jafn á-
takanlega niður né lamar hann
andlega, sem barátta hópsins gegn
frumleikanum og sérstæðinu.
Enski skáldsnillingurinn Byron
er einn þeirra fáu manna, er stað-
ist hefir hverja eldraun og meira
að segja vaxið við hverja tilraun
meðalmenskunnar að beygja hann
undir áhrifavald sitt.
Þegar Byron fæddist — það
var 22. janúar 1788 — þá var hið
nýstofnaða hjónaband foreldr-
anna þegar farið út um þúfur.
Faðir Byrons, liðsforingi að atr
vinnu, var vegna svall-lífs hans; í
daglegu tali aðeins kallaður Jack
vilti. Þegar í æsku náði hann ást-
um greifynjunnar af Saramarthen,
og giftist henni eftir að hún skildi
við manninn sinn. Hún dó af
barnsförum. En barnið, það var
stúlka, lifði. Það var vatni ausið
og hlaut nafnið Ágústa. Vegna
lífernis síns, var Jaclc vilti á
skammri stundu búinn að eyða
eignum konu sinnar, og fór þá
að hugsa til kvonfangs á ný, þar
sem honum gæti að nýju áskotn-
ast riflegur heimanmundur. Hon-
um varð að ósk sinni. Flugrík,
skosk stúlka, Cátherine Gordon
að nafni, varð ástfangin í hinum
glæsilega foringja og giftist hon-
um i þeirri trú, að hann kvæntist
sér af ást.
Væri Bvronsættin vilt, þá var
(iordonsættin trylt. Ættarsaga
liennar, sem náði aftur til Stúart-
anna, virtist öll vera blóði drif-
in. Varla nokkur ættfeðra Cat-
herinu liafði dáið á sóttarsæng né
venjulegum dauðdaga. Dularfullir
dauðdagar, sjálfsmorð ' og liflát
fyltu ættarsöguna, og einn for-
feðra hennar átti t. d.’þátt í morði
Wallensteins. — Eftir giftinguna
fluttu Byron og kona hans á ætt-
aróðal hennar, Gight, og þar só-
uðu þau á örskömmum tíma
heimanmundinum, eins og hann
lagði sig.
Byron fæddist i leiguíbúð i
Lundúnaborg. Skömmu eftir að
hann fæddist, fór móðirin með
hann burt úr borginni 0g heim á
ættarslóðir sinar hjá Aberdeen, en
íápjCLhðaJi
íaðirinn flýði reiðiköst hennar og
reikninga lanardrotna sinna, tn
Frakklands. iikKi varð Uann þar
langiítur og mun sennilega naia
tranuð sjáiismorð ut ai anyggj-
um og tjarhagslegum oröugieiK-
um.
Byron ólst upp í Aberdeen viö
mjög vesöl skiiyrði og 1 ótak-
OjdjCUuihÍQÍKCLVi&'.
Líf og barátta eins stórbrotnasta
skáidsnillings Englendinga.
markaðri fátækt. Mooir • lians,
skapmikil, tilfinningarík og sioli
úr liófi, leið sálarkvalir vegna la-
tæktarinnar sem þau lifðu í. En
hið skoska blóð 1 æðum liennar
gerði henni mögulegt að komast
aí með þau elleíu sterlingspund,
a mánuði, sem var lííeyrir lienn-
ar og barnsins.
Catherine Gordon bjó yfir blóð-
hita og skapæsing ættar sinnar.
Auk þess kunni hún ekki að ala
upp börn. Hún ætlaði ýmist að
kæfa soninn með ástaratlotum eða
hún misþyrmdi honum á svívirði-
legan hátt, barði hann með hverju
því barefli, sem hún náði fyrst í,
og kallaöi hann vesælan hund.
Mjög snemma vaknaði i drengn-
urn andstæðan milli hins gölga
ætternis hans og bágindin og ör-
birgðin, sem hann átti við að
striða. En þegar hann var tíu ára
að aldri skeði atvik, sem breytti
aðstæðum hans til muna. Einn
Byronanna, frændi hans, sem var
lávarður að nafnbót, lést og erfði
hinu ungi frændi hans titilinn en
litlar eignir. Svo að segja í einu
vetfangi tilheyrði Byron þeim
flokki manna, sem töldust æðstir
og valdamestir í öllu Bretaveldi,
næstir konunginum.
í þá daga var lávarðarstaðan
raunveruleg arfgeng forréttindi
fárra aðalsmanna, og þá var þeim
titli ekki úthlutað til duglegra eða
áhrifamikilla stjórnmálamanna,
bankastjóra eða íjárglæíramanna,
eins og síðar hefir verið gert, og
er gert enn í dag. En nú var djúp-
ið á rnilli lífsstöðu og efnahags
Byrons orðið meira en nokkuru
sinni áður, því að frændi hans,
liinn látni lávarður, hafði ekki
hugsað um neitt, eftir að einka-
sonur hans dó, annað en sóa eign-
um sínum og lausafé, að undan-
teknu ættaróðalinu einu, sem
fylgdi titlinum í arf til hins unga
Byrons. Efni voru ekki fyrir
hendi, að halda hirð og stofna til
glæsilegra veisla, sem honum þó
bar siðferðisleg skylda til sam-
kvæmt gömlum venjum. Að því
leyti varð þessi virðing Byrons til
góðs, að hann hlaut miklu Iretri
mentun, en annars hefði staðið
honum til boða. Hann var settur
til náms á hinn alþekta Harrow-
skóla.
Það var siður en svo, að staða
hans í mannfélaginu gæfi honum
nokkur forréttindi eða hlunnindi
fram yíir aðra nemendur á skól-
anum. Mildu fremur var hann úti-
lokaður frá Jeikjum og iþróttaiðk-
unum. skólabræðra sinna, vegna
þeirra líkamlegu lömunar í öðrum
fæti, sem hann hafði gengið með
frá fæðingu. Þegar aðrir nernend-
ur skólans hlupu um og léku sér
á grasflötunum fyrir utan skóla-
bygginguna, sást Byron haltrast
upp hólinn, sem kirkjan stoö a,
með bók undir hendinni. Þar sett-
ist hann á grafreit óþektrar per-
sónu og braut heilann um eriða-
synd, eilífa útskúfun og dómsdag.
Hann las óvenju mikið og myncl-
aði sér sínar eigin skoðanir um
heiminn, um menn og málefni.
Hann dáði Napóleon, son bylting-
arinnar. Það var maður að hans
skapi, óttalaus og óttalegur, hetja
sem stóð sem klettur úr hafinu,
og stöðugt í leit að hættum og
stórbrotnum æfintýrum. Byron
var einn — aleinn, sem hélt uppi
vörn íyrir byltingasoninn franska.
Á unga aldri varð Byron að
teiga bikar forsmáðrar ástar og
teiga þann bikar til betns, þar
sem hm heittelskaða Mary Clia-
worth tók lítilfjörlegan dansara
fram yfir hann. Hvað hjálpaði
appollönsk andlitsfegurð honum,
þegar líkaminn var lamaður og
annar fóturinn styttri en hinn. —
Hann gat ekki sigrað konur með
dansi og heltin gerði hann auman
og hlægilegan í augum fagurra
kvenna. Eftir að hann kom á
Cambridge-háskólann, tók hann að
leggja stund á þær íþróttir, sem
heltin hamlaði honum ekki að
iðka. Þannig náði hann á tiltölu-
lega skammri stund frábærri
leikni í sundi, skylmingum og
hnefaleikum, auk þess sem hann
var reiðmaður og tamningamaður
með ágætum og fékk aldrei nógu
vilta hesta til reiðar.
Vegna íþróttaiðkana sinna, var
hann fleiri stundir hjá íþrótta-
kennara sínum heldur en öllum
jírófessorum háskólans til samans.
Hann stundaði námið mjög ó-
reglulega, nenra helst sögu, sem
hann hafði mikið yndi af og hafði
lesið með ástundun írá því að
hann var barn. Hann orkti kvæði
og fanst liann vera ógæfunnar
barn. Æfiferih hans lá eftir braut
sérvisku og einstæðis. llin and-
stæðuríka og óheillavænlega blóð-
blöndun Gordon- og Byron-ætt-
anna byrjaði að gerja í sálarlífi
hans. Hið taumlausa uppeldi og ó-
takmörkuð sjálfræðisþrá hans
sjálfs, mörkuðu það djúp spor í
hið innra sem ytra lif hans, að
honum var ekki unt að semja sig
að siðunt og venjum aðalsins
enska.
Þegar Byron var oröinn mynd-
ugur. settist hann á bekk stiórn-
arandstæðinganna i lávarðadeild
enska þingsins. Ólga sálarlífsins
heimtaði hann í andstöðu við um-
hverfið og alt ríkjandi skipulag.
Enska þo(kan og liin kalda sí-
reiknandi lyndiseinkunn Englend-
ingsins ætluðu að lcæfa hann. Hon-
um fanst hann ekki geta dregið
andann í þessu umhverfi, og
hann réðist gegn stjórnmálum
þeirra, siðferði og ríkjandi lntgs-
unarhætti, með svo knýjandi eldi
og sannfæringaraíli, að Fnglend-
ingum stóð stuggur af.
Líf og framkoma Byrons minti
meir á Suðurlandabúa, æstan og
blóðheitan, er ann sól og sumri,
fegurð og hugsjónafrelsi. Dvöl
hans hjá móður sinni, skapæstri
og hleypidómafuhri, varð honunt
óbærileg. Alt varð þetta til þess,
að hann yfirgaf heimaland sitt,
reytti saman nokkur hundruð
sterlingspund og lagði ásamt fé-
laga sínum, Hobhause, út í heim-
inn til að kynnast nýju fólki, nýj-
um straumum og nýjum hugsjón-
um, er lifðu og bærðust utan endi-
marka eylandsins enslca.
II.
Frægð og hrap.
Byron lagði út í heiminn til að
njóta sólar og suðrænni landa, en
framar öðru þó til að njóta frels-
isins og dásemda þess. En hvar
sem Byron ferðaðist meðfram
ströndum hins langþráða Mið-
jarðarhafs, varð hann hvarvetna
var við sömu ágallana og í heima-
landinu og jafnvel helst þá, er
hann bjóst sist við, en það voru
hlekkir þræklóms og andlegrar
þröngsýni, örbirgð og úlfúð
manna á milli. Þessi áhrif urðu
enn dýpri vegna íegurðar land-
lagsins og ljómans, sem stafaði
af sögu þessara iornu og glæsi-
legu þjóða. Þegar Byron varð
hugsað til pýramídanna i Egipta-
landi, listaverkanna í Aþenuborg,
herkonunganna í Róm og lieims-
veldis Spánar, þá íanst honum að
öll fegurð og öll stærð væri ekki
til annars i þessari tilveru en íalla
fyrir öflum eyðileggingar og glöt-
unar. En þessi djúpu áhrif og
andstæðurnar milli srnæðar sam-
tíðarinnar og stærðar íortiðarinn-
ar, kölluðu fram í huga hans löng-
un til að yrkja. Þetta yrkisefni
liggur til grundvallar hinum þung-
lyndislegu söngvum „Haralds
riddara.“
Þegar Byron lagði heimleiðis
frá Áþenu vorið 1811, þá var það
meðfram vegna fjárskorts, en
framar öðru þó þörf til þess að
gefa lífi sinu ákveðið innihald og
ákveðinn tilgang. Umbrot sálar-
lifsins lieimtuðu útrás, tilfinning-
arnar heimtuðu svölun í andlegum
fæðingarþrautum. —- Hann fann
þörfina hjá sér að slcapa eitthvað
nýstárlegt, glæsilegt, voldugt. —
Veðreiðar og veiðiferðir hins
venjulega sveitaaðals voru honum
ekki hugþekkar lengur. Hann
fann lijá sér köllun til nýsköpun-
ar, óvenjulegra æfintýra og stór-
ræða. En því lengur sem leið á