Árbók VFÍ/TFÍ - 01.06.2001, Síða 118

116 Árbók VFÍ/TFÍ 2000/2001
Síðustu árin hefur kaupmáttur ráðstöfunar-
tekna aukist umtalsvert eða um 4,9% á ári að
meðaltali frá 1995-2000. Þrátt fyrir þennan
vöxt hefur einkaneysla vaxið enn hraðar og
skuldir heimilanna því aukist ár frá ári.
Atvinnuleysi er nú minna en mælst hefur
frá 1988, en á árinu 2000 var 1,3% mannaflans
án atvinnu.
Samhliða uppsveiflunni í efnahagslífinu
hefur samneysla aukist ár frá ári og áætlun um
vöxt samneyslu á árinu 2000 er 3,7%.
Fjárfesting jókst á ný á árinu 2000, eða um
9%, í kjölfar stöðnunar á árinu 1999. Aukning
varð í fjárfestingu í fískiskipum sem og fjár-
festingu í verslunar- og skrifstofuhúsnæði og
skrifstofu- og samskiptabúnaði. Kaup á rann-
sóknaskipi og flugvél höfðu einnig sitt að
segja. Loks má nefna stækkun Norðuráls og mikinn innflutning á atvinnubifreiðum og
vinnuvélum. Mjög mikill vöxtur hefur verið i íjárfestingu á undanfömum áram og hefur hún
aukist um 13,5% á ári frá 1995 til 2000. A árinu 2001 er gert ráð fyrir aukinni fjárfestingu
í nokkmm greinum, en í heild er búist við 2,5% samdrætti.
1 kjölfar mikillar aukningar þjóðarútgjalda á undanförnum árum hefur myndast mikill
halli á viðskiptum við útlönd þar sem vöxtur útflutnings hefur engan veginn nægt til að
mæta vexti innflutnings. A þetta bæði við um viðskipti með vörur og þjónustu.
Viðskiptahalli nam tæplega 2% af landsframleiðslu á áranum 1996-1997, en á árinu 1998
jókst hann til muna og mældist 7% af landsframleiðslu. Svipaður halli varð á árinu 1999, en
á síðasta ári jókst hann enn og reyndist 10,3% af landsframleiðslu.
1 kjölfar vaxandi viðskiptahalla á undanförnum árum hafa erlendar skuldir þjóðarinnar
aukist hratt og námu þær 89% af landsframleiðslu í lok árs 2000. Til samanburðar námu
erlendar skuldir 53% af landsframleiðslu á árinu 1995. Vegna eignasöfnunar erlendis,
einkum í verðbréfum, hefur hrein staða þjóðarbúsins ekki versnað að sama skapi og skulda-
staðan, en hrein staða reyndist neikvæð um 63% af landsframleiðslu í lok árs 2000. Til
samanburðar mældist hreina staðan 50% af landsframleiðslu á árinu 1995.
Hagstjórn: Það fer ekki á milli mála að brýnasta verkefni hagstjórnar á næstunni er að draga
úr viðskiptahallanum með því að koma á betra samræmi milli þjóðarútgjalda og
þjóðartekna. Eins og fram hefur komið hér á undan er hallinn nú um 10% af landsfram-
leiðslu sem er meiri halli en hefur áður verið hér á landi við sambærilegar aðstæður. Þegar
mikill halli hefur myndast hefur það jafnan stafað af óvæntri lækkun útflutningstekna eða
rýmun viðskiptakjara en nú stafar hann nær eingöngu af innlendri eftirspurnarþenslu.
Gífurleg útlánaaukning, slaki í hagstjórn, einkum 1998 og 1999, og almennar launahækkanir
umfram launabreytingar í helstu viðskiptalöndum hafa viðhaldið uppgangi og eftirspurn í
efnahagslífinu. Andlagið er hins vegar mikill viðskiptahalli og erlend lántaka bankakerf-
isins. Svona mikill halli fær ekki staðist til lengdar og gerir efnahagslífið viðkvæmara fyrir
breytingum á ytri aðstæðum.
Þegar litið er um öxl er ljóst að aðhaldsstig efnahagsstefnunnar var ófullnægjandi á
árunum 1998 og 1999 og þar er því að finna rætur eftirspurnarþenslunnar. Fyrir þennan tíma
Hluldeild einstakra liða ráðstöfunar I
hagvexti. Heimild: þjóðhagsstofnun.