Tónlistin - 01.12.1945, Page 31

TÓNLISTIN
Gl
Toscaninis. A6 loknuin leik tón-
smiðarinnar snéri þulurinn sér taf-
arlaust að hljóðnemanum og til-
kynnti með ófeilinni ró: „Þelta var
symfónía eftir Haffner. Mozart Tos-
canini stjórnaði liljómsveitinni, sem
lék.“
Allur þessi afkáraskapur stafar
eflaust af hugsunarleysi og liugtaka-
ruglingi. Séu nýyrði vel mynduð,
verða þau að ná liugtakinu lil fulls,
annars mun hetra að lialda töku-
orðinu þar til úr rætist. Tónlistin
er nýgræðingur í íslenzku þjóðlífi.
Því er oss nauðsynlegt að gæta henn-
ar með kostgæfni og lilúa sem hezt
að vexti hennar, á livaða sviði sem
er. Meinin verður að nema burt, svo
að ávöxturinn komi í ljós. Þýðing
tónlistarinnar verður að vera hverj-
um manni ljós, en það skeður fyrst,
þegar vér erum komnir það vel á
veg, að vér getum gripið til tón-
málsins sem væri það hókmál og
engu þýðingarminna en það. Þá
mun það ekki koma fyrir, að leik-
maður ætli sér þá dul, að hann geti
án hinar minnstu sérmenntunar fært
tónlög til hljómsveitarhúnings. Þá
mun það heldur aldrei koma fyr-
ir, að maður, sem hefir á liendi
uppfræðslu æskulýðsins í söngleg-
um efnum, slái þrískiptan takt í
hinu danska tökulagi voru „Ó, fög-
ur er vor fósturjörð“, svo sem væri
það hlóðheitur Vínarvals. Margt
bendir til þess, að örðugasta skeið-
ið sé að hálfu yfirunnið. En vandi
er oss enn á höndum. Mörg dæmi
úr þjóðlífi voru örva til frekari
framsóknar. Organisti einn á Aust-
fjörðum, sem nú spilar þar við stóra
kauptúnskirkju, liefir til að mynda
aðeins notið þeirrar menntunar,
er fljóthakað sjálfsnám gat honum
í té látið. Studdist liann við söng-
l'ræði Jónasar Helgasonar eingöngu,
spilaði sálmalög fyrst einradda, sið-
an tví- og þríradda og loks fjór-
radda. Á einum stað á Vestfjörð-
um er ung stúlka, sem ekki er sér-
lega sýnt um bóklegt nám. Aftur á
móti hefir hún afhurða eyra og
hæfileika til hljóðfæraleiks svo
sterka, að hún spilar létt lag utan
að með röddum, eftir að hafa lieyrt
það einu sinni. — Bæði þessi dæmi
vitna um ríka eðlisgáfu, og munu
þó hin fleiri, sem ósögð eru. Þau
minna oss á skvldur uppeldisins við
þjóðþegnana. Svo framarlega sem
vér berum giftu til að þroska alla
hæfileika vora á sviði tónlistar,
hvar sem þeir finnast, þá verður
spáin um tónmenntaða íslendinga
aldrei örvænisósk.
Verdi og lírukassinn
Fyrir mörgum árum dó í Neapel horg-
arkunnur lírukassaleikari, Moricio aÖ
nafni, sem almennt gckk undir viÖur-
nefninu „Nemandi Verdis“. Þetta auka-
nafn hlaut hann eftir aÖ sköpuður „Tra-
viata“ hafÖi í raun og veru veitt honum
tilsögn úti á götu. — Moricio var aÖ
hramholta með eina af fallegustu aríun-
um úr hinni lagauðugu óperu „Traviata“,
þegar V e r d i kom gangandi eftir stræt-
inu. ÞaÖ datt ofan yfir meistarann. Hann
stjakaði hinum forviÖa lirukassaspilara
til hliðar, greip sveifina og sýndi mann-
inum, hvernig á, með ágætum árangri, aÖ
flytja heila óperu-aríu — jafnvel á'líru-
kassa — meÖ því aðeins aÖ spila hana
meÖ réttum hraða.