Tónlistin - 01.12.1945, Blaðsíða 33

TÓNLISTIN
63
ar á öðrum tón, liærri eða lægri,
en heldur sömu tónbilaskipun.
Stundum færist fylgiröddin (co-
mes) i gagnstæða átt við forystu-
röddina (dux), og nefnist það
kanon í gagnhreyfingu, eða nótna-
gildin eru stækkuð um jafnlengd
sína (kanon með lengingu) eða
minnkuð um helming (kanon með
stvttingu). Til leikbragða einna
leljast krahbakanon, c. c a n cri -
c a n s (lat., fylgiröddin er for-
ysturöddin, lesin aftur á bak) eða
spegilkanon. Óendanlegur kanon
leitar ávallt í lokin aftur til upp-
liafs síns og endurtekst þannig í
sífellu. Á íslenzku hefir kanon
verið nefndur keðjusöngur eða
flokkasöngur.
car.tabile, sönglega, með ríkri tján-
ingu; c a n t a b i 1 e-flutningur:
flutningur með miklum tón.
cantatilla (ít.), lítil kantata.
canticum (lat.), lofsöngur; canti-
c u m c a n t i c o r u m, orðskvið-
ir Salómons.
cantilena (ít.), söngrænt lag.
cantiones sacrae (lat.): mótettur.
canto (ít.), cantus (lat.), söngur, lag,
diskant.
canto fermo (c a n t u s f i r m u s),
fastur óumbreytanlegur söngur,
grunnlag, kórall (í mótsetningu
við kontrapunkt).
cantus figuratus (m e n s u r a t u s),
skrúðsöngur; timamarkaður söng-
ur; viðhafnarsöngur, flúraður
söngur.
cantus mollis, kirkjutóntegundir og
tónfærsla þeirra (transposition)
með þvi að nota b i stað h (h
mollis), í mótsetningu við ca nt u s
d u r u s, þegar notað er h (b dur-
um); c a n t u s naturalis,
þegar livorki kemur fyrir h né li
(í hexachord-stiganum c—a).
cantus planus (fr. p 1 a i n-c h a n t),
gregóríanski kórallinn.
canzone (ít.), lag, söngur, „sóna“;
canzonetta, lítið lag; c' a n-
z o n i s a c r i (eða s p i r i t u a 1 i),
andlegir söngvar, s. s. mótettur.
capo (ít.), höfuð; uppliaf; da capo
(d. c.), frá hyrjun, með endur-
tekningu.
capotasto (it.), aðalband, á gítörum
og öðrum gripluðum strengja-
hljóðfærum, brún sú við enda
gripbrettisins, sem strengirnir
hvíla á; ennfremur e. k. smálisti,
sem sko.tið er inn milli strengja
og gripbrettis, svo að næsta band
verður capotasto og stillingin
hækkar.
cappella, kapella, bænaliús; a c a p-
p e 11 a, í ka.pellustil, þ. e. án
hljóðfæraundirleiks; líka s. s. alle-
hrevetaktur.
capriccio (ít.), caprice (fi'.),
duttlungar; lieiti á tónsmíð í mjög
frjálsu formi fyrir hljóðfæri;
a c a p r i c c i o = a d 1 i b i t u m,
frjálst í flutningi, eftir geðþólta,
samkvæmt smekk.
carezzando, carezzevole (ít.), með
blíðuatlotum, í gælutón; um leik-
hátl á píanói, hinn mjúki rennandi
ásláttur, sem myndast frá hnúa-
liðamótunum.
carillon (fr.), klukkuspil.
carmaglone, ítalskur dans.
cassa, tromma, trumba, bumba;
gran cassa eða c a s s a g r a n-
d e, stór tromma.