Bændablaðið - 15.03.2012, Blaðsíða 40

40 Bændablaðið | fimmtudagur 15. mars 2012
Lesendabás
Í 3. tölublaði Bændablaðsins
í ár hefur MHH það eftir
Arnari Bjarna
Eiríkssyni í
Gunnbjarnarholti
að hann vilji
nýtt kúakyn til
landsins sem allra
fyrst. Auðvitað er
mönnum frjálst að
hafa þær skoðanir
sem þeim sýnist og viðra þær
í ræðu og riti. Mín skoðun er
hins vegar sú að enginn hagur
sé í innflutningi á nýju kúa-
kyni til landsins, nema fyrir
þá sem selja fjósinnréttingar
og kjarnfóður. Og það er nú
einmitt það sem herra Arnar
Bjarni Eiríksson fæst við.
Sigríður Jónsdóttir,
Arnarholti.
Þá segir Búkolla
Því ber að fagna að umræða
hafi átt sér stað á síðum
Bændablaðsins um ólíkar leiðir
í landbúnaði, þar með talda líf-
ræna ræktun. Það er mjög greini-
legt að skoðanir eru skiptar, sem
eðlilegt er, en kannski kemur það
mest á óvart hversu ein deild
innan Landbúnaðarháskóla
Íslands (auðlindadeild), sem er
einn af ríkisháskólum og á fjár-
lögum ríkisins - það er að segja
fjármagnaður af skattpeningum
okkar - virðist draga verulega
lappirnar þegar kemur að lífræn-
um landbúnaði. Það má lesa milli
línanna að kennslu sé haldið uppi
innan stofnunarinnar svona með
semingi, jafnvel til málamynda.
Ein staðreynd sem horft er upp
á á Íslandi er að hlutfall ræktaðs
lands í lífrænni ræktun er með
því lægsta sem þekkist í gjörvallri
Evrópu. Rúmenía og Búlgaría
eru þar á botninum, ásamt
Íslandi, með í kringum 1%.
Í þessari umræðu hér á landi
fer ekki mikið fyrir skoðunum
neytenda, þó vissulega láti þeir
álit sitt í ljós í sívaxandi mæli
með því að velja lífrænt vottaðar
afurðir - kjósa með buddunni. Það
mætti setja spurningarmerki við til-
gang lífrænnar ræktunnar: er hún
einungis fyrir vísindamenn, til að
deila um ágæti hennar og rífast um
í gegnum neðanmálsgreinar og
tilvísanir, eins og góðum vísinda-
mönnum sæmir? Er lífræn ræktun
einungis akademískt álitaefni sem
menn takast á um með rökum, með
eða á móti, án nokkurra tengsla við
raunveruleikann, jafnvel? Holger
Kirchmann, einn af þekktustu
andstæðingum lífrænnar ræktunar
í Svíþjóð, hefur ekki náð að hamla
framþróun hennar í eigin landi og er
Svíþjóð það Evrópuland sem komið
er lengst á braut lífrænnar ræktunar,
með 14% af ræktuðu landi í vott-
aðri, lífrænni ræktun. Hvað gerðist?
Svarið er ákaflega einfalt: neyt-
endur velja í auknum mæli lífrænar
afurðir og eftirspurnin kallar á
framleiðslu. Henni er vel og vand-
lega svarað á Norðurlöndum: það er
nóg að biðja um „snakk“ um borð í
SAS-vél; það kemur frá Svíþjóð og
er merkt í bak og fyrir „økologiskt“
- lífrænt. Eða að fara á nýja markað-
inn í miðborg Kaupmannahafnar,
Torvehallen: meira en 50% af
matvælum þar eru „økologisk“
- lífræn. Bóka sig á hótel í Ósló:
handklæðin eru úr „organic cot-
ton“ - lífrænni bómull. Eða að fara
í stórmarkaði í Kaupmannahöfn,
Ósló eða Stokkhólmi - eða hvar
sem er á Norðurlöndum, þar er
framboð af lífrænum afurðum orðið
gríðarlega mikið. Sömu sögu er að
segja um London, París, Berlín eða
Ítalíu - þar er eftirspurn frá neyt-
endum svarað, myndarlega og
af metnaði. Framkvæmdastjórn
Evrópusambandsins hefur sett
markið hátt: að árið 2020 verði
vottuð, lífræn ræktun á 20% af
ræktarlandi.
Íslenskir neytendur eru ekki frá-
brugðnir neytendum í öðrum lönd-
um og nýleg hneyksli um áburð og
iðnaðarsalt hafa ekki aukið traust á
verksmiðjubúskap í matvælafram-
leiðslu. Bændamarkaðir, sérversl-
anir sem selja beint frá bónda og
vinsældir framleiðslu frá litlum
aðilum tala sínu máli: íslenskir
neytendur kjósa afurðir frá fram-
leiðendum sem votta að ekki hafi
verið farið á bak við neytandann við
framleiðsluna. Stofnun Samtaka líf-
rænna neytenda (SLN) og vinsældir
samtakanna eru æpandi dæmi um
þessa eftirspurn, og það verður að
virða það við neytendur að þeir
taka afstöðu til þess í auknum
mæli hvernig matur er búinn til.
Réttilega.
Hversu lengi ætla Landbúnaðar-
háskólinn og yfirvöld að vera í
afneitun gagnvart þessari eftir-
spurn? Hún verður áfram, og
afleiðingin verður einfaldlega að
sótt verður út fyrir landsteinanna til
að finna þessar lífrænu afurðir sem
kallað er eftir. Hagsmunasamtök
bænda hljóta að opna augun fyrir
þessu og hvetja til aukinnar líf-
rænnar ræktunar og framleiðslu.
Neytendur sem biðja um lífrænar
afurðir eru ekki annars flokks
neytendur, þeir setja gæði fram
yfir magnið og eru tilbúnir til að
greiða hærra en sanngjarnt verð
fyrir afurðir sem eru framleiddar
á Íslandi og dreift helst beint til
neytandans. Vonandi vakna ein-
hverjir bændur og framleiðendur
við þessa staðreynd, og vonandi
halda vísindamennirnir ergelsinu
innan veggja háskólanna. Það er
auk þess vonandi að þær stofn-
anir sem að landbúnaðinum snúa
taki nú höndum saman um að efla
stuðning, hvatningu og kennslu
þegar kemur að lífrænum búskapar-
háttum. Ísland þarf á því að halda.
Dominique Plédel Jónsson
Formaður Slow Food
Reykjavík..
Neytendur biðja um
lífrænar afurðir
Mikilvægt að gefa ekki eftir fyrir
ESB í landbúnaðarviðræðum
Í janúarmánuði 2011 sendi
sjávarútvegs- og landbúnaðar-
ráðuneytið Evrópusambandinu
svör vegna rýnivinnu um land-
búnaðarmál. Ráðuneytið rök-
studdi með skýrum hætti að ekki
yrði hafin aðlögun að regluverki
Evrópusambandsins í landbún-
aðarmálum meðan á viðræðum
stæði og hafnaði þar með tilmælum
sem fólust í spurningalista ESB:
„Af áðurnefndum ástæðum mun
Ísland ekki hefja undirbúning að
skipulags- og lagabreytingum né
aðlaga sinn lagaramma fyrr en
að lokinni samningsgerð, takist
samningar um aðild og fullgildingu
aðildarsamnings að lokinni þjóðar-
atkvæðagreiðslu á Íslandi og sam-
þykkt hans af samningsaðilum á
formlegan hátt.“
Svör þessi voru mótuð í anda
þeirrar stefnu sem Alþingi setti með
samþykkt þingsályktunartillögu um
aðildarviðræður. Þar kemur skýrt
fram að það beri að láta reyna á þær
kröfur gagnvart ESB að Ísland haldi
sérstöðu sinni í landbúnaðarmálum,
m.a. með tilliti til tolla, innflutnings
og síðast en ekki síst að hér yrði við-
haldið óbreyttu stuðningskerfi við
landbúnað.
Vel rökstuddar varnarlínur
Bændasamtakanna í ESB-málum eru
í samræmi við þingsályktunartillögu
Alþingis. Því var það fullkomlega
rökrétt að ég sem landbúnaðarráð-
herra gerði varnarlínur og kröfugerð
Bændasamtakanna að mínum í öllum
viðræðum og skoðanaskiptum við
fulltrúa ESB.
Ekki þurfti að sannfæra mig
sérstaklega um að þar fóru saman
hagsmunir íslensku þjóðarinnar og
bænda. En þeir sem stýrðu samn-
ingum við ESB voru mér þarna ekki
sammála og töldu hreinlegra að hætta
strax viðræðunum en að halda fram
kröfum Bændasamtakanna. Í för
minni sem aldrei varð til Brussel
ætlaði ég að krefja ESB svara um
meginkröfurnar í íslenskum land-
búnaði. En ESB slapp þar fyrir horn
eins og kunnugt er.
Aðhald Bændasamtakanna skiptir
miklu máli
Frá því viðræður hófust lá fyrir að
ríkisstjórnin var ekki samstíga í
þessu máli og forysta hennar vildi
þegar á fyrstu stigum stíga skref í
þá átt að gefa eftir á ítrustu kröfum
Alþingis. Sami skilningur kom fram
þegar ég sem ráðherra málaflokksins
gerði varnarlínur BÍ að kröfu ráðu-
neytisins. Og þegar umrædd svör
við spurningum ESB voru send inn
í janúar í fyrra, þ.e. um að allri fyrir-
fram aðlögun væri hafnað, þá lágu
við borð hótanir um missi ráðherra-
stóls.
Nú, þegar mannaskipti hafa orðið
í ráðuneyti landbúnaðarmála, er
mikilvægt að Bændasamtökin standi
áfram vörð um þær línur sem dregnar
hafa verið og hviki hvergi.
Með yfirlýsingum íslenskra
embættismanna og m.a. frá for-
manni utanríkismálanefndar um að
fyrirfram skuli horfið frá tollvernd
í landbúnaði, er í reynd horfið frá
þeirri stefnu sem Alþingi markaði
með þingsályktun sinni um aðildar-
viðræðurnar. Þar með færi fram-
kvæmdavaldið út fyrir umboð sitt til
samninga og óvissa ríkir um lögmæti
slíkra viðræðna.
Hrátt kjöt og lifandi dýr
Í aðildarviðræðum Íslands og ESB
er mikilvægustu hagsmunamál bæði
neytenda og íslensks landbúnaðar
verndun búfjárstofna, íslensk nátt-
úruvernd, fæðuöryggi, heilbrigði og
hollusta landbúnaðarvara. Öllum er
í fersku minni átökin um að fá að
viðhalda banni á innflutningi á hráu
ófrosnu kjöti. En Alþingi samþykkti
mótatkvæðalaust fyrir liðlega tveim
árum að viðhalda því banni. Það
hefði því verið fullkomlega óásætt-
anlegt af minni hálfu að gefa slíkt
eftir í upphafi viðræðna við ESB.
Hins vegar var lögð þung áhersla
á það af forystu ríkisstjórnarinnar
og samningamönnum Íslands að
horfið yrði frá kröfu um bann við
innflutningi á hráu kjöti. Forysta
ríkisstjórnarinnar og utanríkisráðu-
neytið ætluðust til þess að land-
búnaðarráðuneytið réði danskan
dýralækni til þess að vinna faglega
álitsgerð og áhættumat á innflutningi
lifandi dýra til Íslands.
Ég hafnaði þessari kröfu og sagði
að við ættum innlenda sérfræðinga
sem væru fullfærir um að meta þessa
áhættu og ættu ekki að framselja
málið til erlenda aðila. Í framhaldi
að því skipaði ég hóp sérfræðinga
til þess að fara yfir röksemdir okkar
í þessu máli.
Sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðuneytið
óþægur ljár í þúfu
Ein af kröfum ESB hefur verið að
sameinað verði undir einni stjórn-
sýslu byggðamál, landbúnaðar- og
sjávarútvegsmál. Ástæðan er sú að
hjá ESB er styrkjakerfi landbúnað-
arins, eins og kunnugt er, með allt
öðrum hætti en hér. Það er því hluti
af opnunarskilyrðum ESB að sjáv-
arútvegs- og landbúnaðarráðuneytið
verði lagt niður í núverandi mynd
og sameinað m.a. iðnaðaráðuneyti.
Þannig væri hægt að sameina
stjórnun á styrkjakerfi landbúnaðar-
ins að ESB-fyrirmynd í svokallaðri
Greiðslustofnun. Þessu hafnaði ég
eins og kunnugt er. Eitt er að stokka
upp ráðuneyti á forsendum okkar
sjálfra en annað er að gera það á for-
sendum eða kröfum ESB. Að leggja
niður sjávarútvegs- og landbúnaðar-
ráðuneyti nú er því hluti aðlögunar-
krafna ESB.
Fögnuður í Brussel
Það ætti að vera bændum sem og
þjóðinni allri umhugsunarefni í
aðlögunarferlinu að ESB að utan-
ríkisnefnd ESB hefur séð sérstaka
ástæðu til að lýsa formlegri vel-
þóknun sinni á breytingum í ríkis-
stjórn Íslands um sl. áramót. Nefndin
áréttar að hún beri sérstakt traust til
hinnar nýju ríkisstjórnar og að „hún
muni halda áfram samningum af enn
meiri áherslu og festu og skuldbind-
ingum við aðildarferlið“.
Fulltrúar ESB hafa aldrei farið
dult með það mat þeirra að umsókn-
arferli að ESB felur í sér beina aðlög-
un að innra regluverki og skipulagi
sambandsins. Samningsumboð
íslensku samninganefndarinnar er
hins vegar skilyrt: að ekki sé vikið
frá meginhagsmunum Íslendinga í
viðræðunum.
Umsóknin komin á endastöð
Ljóst er að ekki verður lengra haldið
í aðildarferlinu án þess að hefja hér
enn frekari aðlögun og innleiðingu á
kröfum og regluverki ESB. Mitt mat
er því að umsóknin um aðild að ESB
sé komin á ákveðna endastöð. Kröfur
ESB liggja fyrir og aðlögun er hafin.
Að óbreyttu er framundan móttaka
aðlögunarstyrkja og tímasetningar
á aðlögun að ESB. Þar ræður ESB
alfarið ferðinni.
Jón Bjarnason
Alþingismaður Vinstri hreyfingar-
innar - græns framboðs og fyrr-
verandi sjávarútvegs- og land-
búnaðarráðherra.
Jón Bjarnason.
Varðandi grein sem birtist Í
bændablaðinu þann 19. Janúar
2012. með yfirskiftinni „talsverður
munur á mati yfirkjötmatsmanna
MAST“.
Ástæða þessara skrifa er tilkomin
vegna ávænings að kjötmat hjá
Fjallalambi hafi verið rangt síðasta
haust og margir hafa látið í það skína
að það eigi við um undanfarin ár líka.
Einnig getgátur um að kjötmatsmaður
Fjallalambs sé hugsamlega að vinna
undir yfirálagi. Það sé m.a. ástæða
þessa að frávik hafi verið meiri í
Fjallalambi en hjá öðrum í úttektinni
í haust.
Staðreyndir málsins.
Kjötmatsmaður hjá Fjallalambi vinnur
ekki undir meira álagi en víða annars-
staðar og ekki hægt að segja eða gefa
það í skin að frávik í mati verði vegna
álags. Ef einhverjir vilja koma þessum
frávikum sem fram komu í úrtakinu
í haust á kjötmatsmann Fjallalambs
eða fyrirtækið þá vil ég benda þeim á
að tala við yfirkjötmatið þar sem þeir
stýra kjötmati hússins.
Yfirkjötmatið á Íslandi hefur fulla
umsjá og ábyrgð á því kjötmati sem
fram fer í landinu. Þeir koma reglulega
í sláturtíð og taka út mat kjötmats-
manna og í okkar tilfelli voru engin
óeðlileg frávik tilkynnt til okkar. Ekki
í síðustu sláturtíð og ekki í sláturtíðum
fyrri ára.
Sláturleyfishafinn greiðir kjötmats-
mönnum laun en hefur ekki heimild
til að stýra eða hafa áhrif á kjötmat á
nokkurn hátt
Hærra holdfyllingarmat þýðir
hærra verð til bænda.
Hjá hvaða sláturleyfishafa er þá
matið rétt? Staðreyndin er sú að það
er meiri vöðvafylling í lömbum í
Fjallalambi en víða annarsstaðar.
Niðurstaða kjötmats síðustu ára undir
stöðugu eftirliti Yfirkjötmats ætti að
staðfesta það. Undirrituð vilja síðan
benda á það að ein úttekt að þessu tagi
getur ekki gefið mönnum tilefni til að
ætla það að allt mat í haust og fyrri ára
sé rangt. Starfsmenn yfirkjötmatsins
hafa staðfest að kjötmat hjá okkur
hefur verið í lagi. Sé það ekki á rökum
reist má allt eins ætla að allt kjötmat
á landinu undir eftirliti yfirkjötmats
hafi verið í skötulíki undanfarin ár.
Við viljum síðan benda á það að svona
úttekt er mjög af hinu góða og munum
óska eftir því að hún verði.
Björn Víkingur Björnsson.
Fjóla Runólfsdóttir.
Ytri úttekt á lambakjötsmati