Fréttablaðið - 04.02.2012, Blaðsíða 20

20 4. febrúar 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
S
kýrsla sjálfstæðrar úttektarnefndar um starfsemi lífeyris-
sjóðanna inniheldur harða gagnrýni á ótal þætti starfsemi
sjóðanna fyrir hrun. Tap þeirra á fjárfestingum í íslenzku
viðskiptalífi varð gríðarlegt og tjón sjóð félaganna, almenn-
ings í landinu, að sama skapi mikið.
Svo virðist að stjórnendur margra stærstu lífeyris sjóðanna hafi
ekki haft í huga ábyrgð sína sem vörzlu manna líf eyris vinnandi
fólks og látið hrífast með í áhættu sækninni, sem einkenndi íslenzkt
fjármála kerfi og varð því loks að falli. Segja má að þeir hafi sér til
afsökunar þá sam eiginlegu firringu sem ríkti í sam félaginu á þessum
tíma, en lær dómarnir sem draga
má af marg víslegum mis tökum eru
aug ljós lega fjölda margir. Gagn-
rýni út tektar nefndarinnar beinist
ekki ein göngu að stjórnendum líf-
eyris sjóðanna, heldur einnig að
stjórn völdum, sem klúðruðu meðal
annars lagar ammanum, endur-
skoðendum sjóðanna og Fjár mála-
eftir litinu, sem sýndi sjóðunum ónógt að hald.
Kjarni málsins felst að sumu leyti í þeirri ráðleggingu úttektar-
nefndarinnar til Alþingis að endurskoða lögin um lífeyrissjóði með
hagsmuni sjóðfélaganna í forgrunni. „Mikilvægi slíkra ákvæða
felst í sífelldri áminningu til stjórnenda lífeyrissjóða og annarra
um að sjóðirnir séu að fara með fé annarra sem treysta á að það
verði þeim til reiðu í framtíðinni. Þetta fé er því ekki fallið til
áhættufjárfestinga þótt á fjárfestingartímanum virðist sem ágóði
rétthafanna geti orðið mikill ef vel tekst til.“
Í aðdraganda hruns virðast margir stjórnendur lífeyrissjóða hafa
misst sjónar af þessu hlutverki sínu. Þeir fóru að líta á sig sem stóra
kalla á markaðnum, í krafti peninga sjóðfélaga. Það hvernig stjórnir
sjóðanna eru valdar, í huggulegu samkrulli verkalýðsforingja og
atvinnurekenda, og nábýlið við lúxuslifnað bankamannanna, gerði
lítið til að minna menn á ábyrgðina gagnvart sjóðfélögunum.
Þess vegna er það góð tillaga hjá úttektarnefndinni að einn eða
fleiri stjórnarmenn í lífeyrissjóðum verði kosnir beinni kosningu
af sjóðfélögum. Reynslan af því fyrirkomulagi verði svo metin eftir
fimm ár. Sama má segja um að sá tími, sem menn geta setið í stjórn
lífeyrissjóðs, verði takmarkaður og að siðareglur sem taka á meðal
annars boðsferðum og gjöfum verði í reglubundinni endurskoðun til
að „halda vitund starfsmanna og stjórnar vakandi um þær kröfur
sem slíkar reglur gera til þeirra“. Staðreyndin er sú, eins og vakin
er athygli á í skýrslunni, að fæstir lífeyrissjóðir höfðu slíkar siða-
reglur fyrir hrun en hafa nú flestir bætt úr því.
Víða í nágrannalöndum okkar eru lífeyrissjóðirnir virkir á
aðalfundum stórra hlutafélaga og beita sér þar í þágu langtíma-
hagsmuna eigenda sinna, sjóðfélaganna. Þeir gera þannig iðulega
athugasemdir við of mikla áhættusækni eða ofurlaun stjórnenda, en
lítið fór fyrir slíkri gagnrýni af hálfu lífeyrissjóðanna fyrir hrun.
Úttektarnefndin leggur til að sjóðirnir marki sér stefnu, m.a. um
skilyrði um stjórnarhætti og samfélagslega ábyrgð fyrirtækja sem
þeir fjárfesta í; „hvers konar hluthafi lífeyrissjóður eigi að vera“
svo vitnað sé í skýrsluna.
Á því er augljóslega ekki vanþörf. Flestir lífeyrissjóðirnir þurfa
að verða öðruvísi fjárfestar en þeir voru fyrir hrun og leggja
ríkari áherzlu á hlutverk stjórnendanna; að ávaxta annarra manna
peninga með varfærnum og ábyrgum hætti.
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is og Atli Fannar Bjarkason (dægurmál) atlifannar@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is ALLT OG SÉRBLÖÐ: Roald Eyvindsson roald@frettabladid.is og Sólveig Gísladóttir solveig@frettabladid.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Kópa vogur hefur dregið að sér nokkra at hygli vegna við ræðna um myndun nýs meiri hluta í bæjar stjórn,
en þó ekki sem skyldi. Ástæðan
fyrir því að þær ættu að vekja meiri
athygli er sú að þar birtist fyrir-
mynd að nýrri póli tískri stöðu á
lands vísu. Póli tísk sam vinna VG og
Sam fylkingarinnar sem sjálf stæðra
flokka er að breytast í eins konar
fóst bræðra lag sem kemur fram sem
ein heild.
Í tengslum við lands fundi
stjórnar flokkanna í vetrar byrjun
lýstu formenn beggja yfir því að
þeir stefndu að áfram haldandi
sam starfi eftir
næstu kosn-
ingar. Það sem
meira var: Þeir
töldu að eitt og
það sama ætti
yfir báða flokk-
ana að ganga.
Annað hvort
yrðu þeir sam-
an í ríkis stjórn
eða saman í
stjórnar and stöðu.
Segja má að breytingarnar á
ríkis stjórninni um ára mót hafi
endur speglað fyrstu verk legu
fram kvæmd þéttari sam stöðu
af þessu tagi. Þá sömdu flokks-
formennirnir um gagnkvæman
ruðningsrétt. Hvor þeirra fékk
að víkja þeim ráðherra úr röðum
samstarfsflokksins sem honum var
í mest í nöp við. Þetta er nýlunda.
Viðræðurnar um myndun meiri-
hluta í Kópavogi eru annað dæmi
um fram kvæmd þessara áforma
flokks formannanna. Í samræmi
við vilja yfirlýsingu þeirra ákváðu
bæjar fulltrúar beggja að lúta sama
lög máli: Þeir yrðu saman í meiri-
hluta eða minni hluta. Ekkert fengi
klofið sam starf þeirra þannig að
líta mætti á þá sem tvær sjálf-
stæðar heildir.
Fóstbræðralag
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Landsdóms málið er þriðja dæmið um að sam starf flokkanna er að breytast í fóstbræðra lag. Þegar það
mál kom fyrst til kasta Alþingis
greiddi for sætis ráð herra at kvæði
gegn ákæru og sagði að málið væri
með öllu óháð stjórnar sam starfinu.
For maður Sam fylkingarinnar snýr
nú við blaðinu og gerir það að ríkis-
stjórnar máli í sam ræmi við óskir
VG.
Forsætis ráðherra sagði þannig
á ný af stöðnum flokks ráðs fundi
Sam fylkingarinnar að það jafn gilti
því að setja fleyg í ríkis stjórnar-
samstarfið að falla frá ákæru.
Fyrir rúmu ári byggðist afstaðan
á persónu bundnu lög fræði legu
mati hvers þing manns. Nú er fóst-
bræðra lag stjórnarflokkanna í húfi.
Þessi ham skipti bera órækt vitni
um nýja vídd í sam starfi stjórnar-
flokkanna og þéttara bræðralag.
Fjórða fóstbræðralags dæmið
birtist í sam eigin legri grein for-
manna stjórnarflokkanna í þessu
blaði í tilefni af þriggja ára afmæli
stjórnarsamstarfsins. Þar segir það
eitt um Evrópusambandsmálið að
verið sé að kanna, að ósk Alþingis,
kosti og galla aðildar. Í tilefni
tímamótanna hefur formaður
Samfylkingarinnar einfaldlega
fallist á þá skoðun VG að samþykkt
Alþingis um að sækja um aðild að
Evrópusambandinu feli aðeins í sér
könnun á kostum þess og göllum.
Fram til þessa hefur Sam-
fylkingin talið það styrkja stöðu
sína að hafa sér stöðu í þessu stóra
máli. Nú hefur hún verið ræki-
lega þynnt út með umtals verðri
póli tískri eftir gjöf. En á móti upp-
sker Samfylkingin traustara sam-
starf við VG. Þingmenn beggja
flokkanna fá meira öryggi fyrir því
að þeir séu í raun til búnir að deila
örlögum saman í blíðu og stríðu
innan sem utan stjórnar.
Þetta síðasta skref í sam starfi
flokk anna í tilefni af mælisins ætti
um leið að vera gleði efni fyrir and-
stæðinga aðildarumsóknarinnar.
Hamskipti
Almennar stjórnmála-fréttir gefa aðra mynd af stjórnar samstarfinu. Þær snúast yfirleitt
um hatrömm átök, togstreitu,
brigslyrði og væringar. Ekkert
bendir til að þar sé ofhermt.
Hvernig getur sú mynd rímað
við þá kenningu að hefðbundið
ríkisstjórnarsamstarf tveggja
sjálfstæðra flokka sé að breytast
í fóstbræðralag?
Þegar betur er að gáð liggur
skýringin í augum uppi. Af leið-
ingin af átökum Steingríms J.
Sigfússonar við vinstri væng
Ögmundar Jónas sonar hefur leitt
til þess að for maðurinn hefur
lagt ofur þunga á að draga Sam-
fylkinguna lengra til vinstri.
Jóhanna Sigurðar dóttir hefur létt
honum róðurinn með því að færa
Sam fylkinguna þangað. Vinstri-
vængurinn í Sam fylkingunni
hefur náð undir tökum í flokknum
og frjáls lyndum ráð herrum verið
vikið til hliðar. Það hefur eðli lega
orsakað ólgu.
Þessi bræðralagsþróun er því
bæði afleiðing og orsök innbyrð-
is átaka. Þau hafa rýrt traust
stjórnar flokkanna og forystu-
manna þeirra meðal almennings.
En fóstbræðralagið er andsvar
leiðtoganna. Pólitískt líf beggja er
undir því komið að það haldi og
svo virðist sem báðir hafi meiri-
hlutastuðning innandyra til að
dýpka samstarfið í þeim tilgangi.
Ekki er á vísan að róa með
atfylgi kjósenda við þetta nýja
fóstbræðralag en stjórnin gæti
samt haldið velli eftir næstu
kosningar með aðstoð Guðmundar
Steingrímssonar og hugsanlega
Framsóknar f lokksins, þótt
smáflokka aðstoð hafi ekki nýst
þeim til lengdar í Kópavogi.
Ekki er allt sem sýnist
Hörð en uppbyggileg gagnrýni á lífeyrissjóðina:
Peningar annarra
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN