Fréttablaðið - 10.11.2012, Síða 12

12 10. nóvember 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
Ólafur Þ.
Stephensen
olafur@frettabladid.is
SKOÐUN
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Elín Albertsdóttir elin@365.is og Vera Einarsdóttir vera@365.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Eftirspurn kjósenda beinist í ríkari mæli að myndum í björtum litum en dökk-um. Af sjálfu leiðir að á
markaðs torgi stjórnmálanna er
jafnan meira framboð af slíkum
myndum.
Oft verða kjósendur súrir eftir
á, þegar í ljós kemur að myndirnar
hafa ekki verið málaðar af raunsæi.
Hvorir höfðu þá rangt við á mark-
aðstorginu, kjósendurnir eða stjórn-
málamennirnir? Svarið er einfalt:
Stjórnmálamennirnir eru kjörnir til
að fara með forystu í málum lands-
ins. Ábyrgðin er þeirra.
Vilji kjósendur aftur á móti halda
þeirri ábyrgð að
stjórnmálamönn-
um verða þeir að
horfast í augu
við sannleikann
hvort sem hann
er dreginn upp
í dökkum litum
eða björtum.
Ella eru þeir sem
segja satt dæmd-
ir til að tapa,
þegar á móti blæs. Á endanum tapa
svo kjósendur á því. Margt bendir
til að samband stjórnmálamanna og
kjósenda sé því marki brennt nú um
stundir.
Ríkisstjórnin dregur upp mjög
fallega og litríka mynd af þeim
árangri sem hún hefur náð. Hún
segir Ísland komið á beina braut
endurreisnar og vera nú fyrirmynd
annarra þjóða.
Stjórnarandstaðan gagnrýnir að
sönnu einstakar efnahagsákvarð-
anir. Eigi að síður er þverstæðan
sú að hún hjálpar til við að draga
upp falsmyndina með því að sýna
Ísland sem fyrirmynd annarra rétt
eins og ríkisstjórnin. Það er gert til
að styrkja þá staðhæfingu að landið
standi mun betur að vígi en önnur
Evrópuríki fyrir þá sök að eiga sinn
eigin verðlausa gjaldmiðil.
Þeir tapa sem segja satt
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Kjarni málsins er sá að hvorki ríkisstjórnin né stjórnarandstaðan þora að segja það sem satt er
og rétt að þjóðin lifir enn um efni
fram. Verðmætasköpun þjóðar-
búsins stendur ekki undir skuld-
bindingum þess. Að einhverju
leyti þurfum við að velta skulda-
vandanum á undan okkur. Hitt er
alls endis óvíst hvort það reynist
unnt í þeim mæli sem þörf er á.
Veruleikinn er sá að Ísland er í
hópi þeirra ríkja á innri markaði
Evrópusambandsins sem verst
standa. Ísland er til að mynda
skuldugra en Grikkland. Ísland
hefur eitt ríkja á innri markaðnum
neyðst til að setja gjaldeyrishöft
sem enginn kann lausn á. Þrátt
fyrir hrun krónunnar hefur ekki
tekist að auka útflutning að marki.
Það hefur sumum evruríkjum þó
tekist eins og Írum. Þá á Ísland
eins og önnur helstu kreppuríkin
við kerfisleg vandamál að stríða.
Fyrstu ákvarðanirnar á grund-
velli efnahagsáætlunar Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins skiluðu myndar-
legum afgangi af vöruskiptum
við útlönd. Sá árangur byggðist á
neyslusamdrætti en ekki útflutn-
ingsvexti. Þessi afgangur fer nú
hratt minnkandi. Það sýnir að
efnahagsstjórnin hefur farið úr
böndunum eftir að sjóðurinn fór.
Næsta kjörtímabil verður á
marga lund miklu erfiðara en
þetta. Upphafleg áætlun Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins um greiðslu-
jöfnuð við útlönd er afar langt frá
því að standast. Hvort tveggja er
að skuldirnar eru meiri en ráð
var fyrir gert og áform um aukna
verðmætasköpun hafa að engu
orðið vegna pólitískra aðstæðna.
Skuldastaða þjóðarbúsins gagn-
vart útlöndum er trúlega jafngildi
árs þjóðarframleiðslu eða veru-
lega umfram það sem talið hefur
verið. Sú vá sem við blasir af þeim
sökum kallar á mjög markvissar
aðgerðir til að stýra þeim kviku
fjármunum sem leita út úr hag-
kerfinu. Um leið þarf nýja sam-
hæfða áætlun í efnahags- og ríkis-
fjármálum.
Næsta kjörtímabil verður miklu erfiðara
Telja má útilokað að við vandann verði ráðið í hefðbundnum flokka-dráttum. Almannaváin er
því bæði pólitísk og efnahagsleg.
Þannig sýnast pólitískar þrætur
vaxa í sömu hlutföllum og skuld-
irnar. Það var ólán að ekki reynd-
ist grundvöllur fyrir pólitískri
einingu í hruninu. Þörfin á breiðri
samvinnu er margfalt brýnni nú.
Ólánið verður að sama skapi meira
ef hún næst ekki.
Að frátalinni áætlun Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins hefur mest af
orku þessa kjörtímabils farið í að
gera upp pólitískar sakir við þá sem
ábyrgð eru taldir bera á hruninu.
Fari næsta kjörtímabil í það eitt
að gera upp sakir við þá sem bera
ábyrgð á mistökum þessa kjörtíma-
bils fer ekki aðeins mikill tími til
spillis aftur heldur glatast tæki-
færið til viðreisnar.
Það fyrsta sem menn þurfa að
koma sér saman um er að segja
kjósendum satt um horfurnar. Ef
þær staðreyndir opna ekki augu
manna fyrir því að byggja þarf
brú milli stærstu flokkanna beggja
megin miðjunnar er þjóðin heillum
horfin. Það er hins vegar ekki nóg.
Því að þeir kólgubakkar sem eru á
himni vinnumarkaðarins geta gert
vonir manna um að ná tökum á við-
fangsefninu að engu.
Hver mánuður án ákvarðana er
dýr. Tíminn fram að kosningum er
dauður. Best væri því að flýta þeim.
Dauður tími er dýr
H
vað ætlarðu að verða þegar þú verður stór?“ spurði elsku-
leg búðarkona fjögurra ára viðskiptavin sem var að verzla
með pabba sínum. „Fossdsráðhirra“, svaraði sú stutta. „Já
þú ætlar að verða fóstra, elskan,“ sagði afgreiðslukonan.
„Ég sagði foss-ædis-ráð-hirra!“ hvæsti hin á móti.
Sú síðarnefnda hafði stuttu áður spurt hvaða starf maður ætti að
velja sér til að fá að ráða sem mestu. Þá hafði reyndar engin kona verið
forsætisráðherra á Íslandi, en svarið lá í augum uppi. Sú fyrrnefnda
gekk hins vegar út frá fremur hefðbundnu starfsvali og heyrði það sem
henni þótti líklegt að fjögurra ára stelpa myndi segja.
Fyrir foreldra, sem vilja halda því að börnunum sínum af báðum
kynjum að þau geti orðið hvað sem þau vilja og þurfi ekki að horfa
til hefða eða venja um karla- eða
kvennastörf, er róðurinn oft
býsna þungur. Boðskapur (hluta)
samfélagsins um hið gagnstæða
er stundum yfirþyrmandi. Leik-
fangabúðir þar sem leikföng eru
flokkuð í stráka- og stelpudót með
tilheyrandi litaskiptingu, klassískar
barnabækur þar sem strákarnir
taka áhættu og fara í könnunarleiðangur á meðan stelpurnar græja
nestið, bleiu- og barnavöruauglýsingarnar þar sem enginn karlmaður
yfir átján mánaða aldri sést nokkurn tímann í mynd og þannig mætti
áfram telja.
Það er þess vegna alveg skiljanlegt að fólk verði snartjúllað yfir
bókum eins og þessum bleiku og bláu frá Setbergi, þar sem stillt er upp
úreltum hugmyndum um hlutverk kynjanna. Undir fyrirsögninni „allir
hafa sitt hlutverk“ eru stelpur sýndar sópa, ryksuga, baka og vökva.
Strákarnir eru hins vegar brattir og hugdjarfir á leiðinni út í geim.
Fólk er samt á villigötum þegar það krefst þess að svona bækur verði
bannaðar. Á endanum er það alltaf á ábyrgð foreldranna að ala fólk
upp. Það er í góðu lagi að lesa fyrir börn klassík úr bókahillunni með
skökkum kynhlutverkum af því að það gefur alveg prýðilegt tækifæri
til að ræða hvernig einu sinni var litið á hlutverk stráka og stelpna og
hvernig það hefur breytzt. Nýjar, bjánalegar bækur má líka lesa með
fólki til að skemmta sér yfir því hvað þær eru vitlausar.
Um leið ber að fagna útgáfu bóka eins og þeirra sem Kristín Tómas-
dóttir hefur skrifað og miða markvisst að því að brjóta niður hefð-
bundnar hugmyndir um það hvað stelpur geti, kunni og megi. Sú nýj-
asta heitir Stelpur geta allt og byggir á viðtölum við stelpur sem hafa
ekki skeytt um gamlar forskriftir að kynhlutverki.
Sú spurning vaknar reyndar þegar þessar bækur eru skoðaðar af
hverju enginn hafi tekið sig til og talað við flotta stráka, sem hafa líka
brotizt út úr hefðbundnu móti og tekið ábyrgð á umönnun smábarna,
gerzt leikskólakennarar eða hjúkrunarfræðingar eða skarað fram úr
í skúringum, svo eitthvað sé nefnt. Að sumu leyti er heimurinn sem
hefðin segir að konur eigi nefnilega enn lokaðri fyrir körlum en karla-
heimurinn er fyrir konum.
Þeir sem vilja breyta því hvernig strákar og stelpur líta á sjálf sig,
hlutverk sitt og möguleika í framtíðinni þurfa bæði að ræða þessi mál
við krakkana og ekki síður að vera góðar fyrirmyndir. Stundum kemur
jafnvel eitthvað óvænt og skemmtilegt út úr því, eins og þegar lítill
gutti lætur ljótu, vöðvastæltu karlana sína berjast með látum, breiðir
svo yfir þá þegar þeir eru orðnir þreyttir, syngur þá fallega í svefn og
tekur til í herberginu þeirra.
Stelpur og strákar geta orðið hvað sem þau vilja:
Fossdsráðhirra