Fréttablaðið - 10.11.2012, Side 74

10. nóvember 2012 LAUGARDAGUR42
Eiríkur lagðist í framhaldinu
í rannsóknir og smám saman fór
sagan að taka á sig mynd. Sögu-
hetjurnar voru dregnar skýrari
dráttum, bæði þær þrjár sem hér
hafa verið nefndar og svo forfeð-
ur Agnesar í Litháen, gyðingar og
Litháar, en þeir fyrrnefndu, sem
voru stór hluti íbúa Jurbarkas fyrir
stríðið, voru þurrkaðir út í stríð-
inu. Stokkið er fram og til baka í
tíma og rúmi í bókinni sem meðal
annars er brotin upp með stað-
reyndum um helförina og frásögn-
um af æskuárum söguhetjanna.
Sögumenn eru margir og á köflum
hittir lesandi fyrir höfundinn sem
ávarpar lesandann og biður hann
að missa ekki þolinmæðina.
Heillandi heimur barnsins
„Bókin var nú samt miklu kaót-
ískari í fyrstu gerð. Þá blandaði
ég öllum þessum þráðum meira
saman en það gekk ekki upp og ég
endurskipulagði hana alla upp á
nýtt. Svo breyttust hlutverk sögu-
hetjanna. Nýnasistinn Arnór átti
í fyrstu ekki að taka svona mikið
pláss en mér fannst hann bara
svo áhugaverður að ég varð að
gefa honum meira pláss og segja
frá uppruna hans,“ segir Eiríkur
Örn sem setti Arnór niður í sinn
heimabæ, Ísafjörð. „Það er svo-
lítið erfitt að skrifa um karaktera
sem maður er í grunninn ósam-
mála og hafa skoðanir sem maður
hefur í raun ógeð á. Til þess að
þannig persóna verði ekki bara
einvíður karakter og það skíni í
gegn að maður er að búa til brúðu
sem hægt er að hrækja á, er nauð-
synlegt að hafa einhvers konar
samúð með persónunni. Og hana
fann ég með því að tengja Arnór
sjálfum mér. Ég er Ísfirðingur
eins og hann og hann var í Berl-
ín eins og ég. Ég velti því fyrir
mér ef ég væri nýnasisti – hvers
konar nýnasisti væri ég þá? Og ég
bjó þannig um hnútana að ef hann
væri til, þá væri hann einhver sem
ég þekkti. Ég var fastagestur á
bókasafninu þar sem hann dvelur
löngum stundum og Arnór er fædd-
ur í sama herbergi og bróðir minn.
En það er ekki eins og við höfum
alist upp eins, ég er úr stórri fjöl-
skyldu, hann alinn upp af einstæðri
móður.”
Bókin er fjölradda eins og fram
hefur komið, einn sögumaðurinn er
ómálga barn. „Barnið heillaði mig,
vitund þess er að verða til og það er
áhugavert að velta fyrir sér sjónar-
horni þess á heiminn og heimsins
á það. Þessi bók fjallar líklega um
það að horfa, hvernig er horft á þig
og hverju það breytir fyrir mann,“
segir Eiríkur sem viðurkennir fús-
lega að það hafi haft áhrif á hann
að hann eignaðist barn á ritunar-
tíma sögunnar og fylgdist með því
vaxa og þroskast.
Á meðal finnskra nýnasista
Illska er skrifuð á nokkrum árum
og í nokkrum löndum. „Ég skrifaði
hana á Íslandi en líka í Svíþjóð og
Finnlandi. Ég var því útlendingur
á meðan ég var að skrifa hana sem
hjálpaði mér, sérstaklega var ég
mikill útlendingur í Finnlandi. Við
bjuggum í borginni Oulu í norður-
hluta landsins. Þar eru ekki margir
sænskumælandi og maður var að
reyna að ráða fram úr fyrirsögnum
blaða á finnsku til að fylgjast með.
Síðan var sérstakt að upplifa þar,
og það tengdist efni bókarinnar,
hversu áberandi nýnasistaklíkur
eru á þessum slóðum. Út um allt
voru bæklingar þar sem fjallað var
um nauðsyn þess að halda Finn-
landi hreinu og veggjakrot um það
sama. Við veltum alvarlega fyrir
okkur hvort við ættum að setja
skírnarnöfn konunnar minnar og
sonar á dyrabjölluna þarna. Þau
heita Nadja og Arim, nöfn sem
bæði hafa arabískan hljóm, og end-
Hér á landi
var aldrei
fjallað
öðru-
vísi um
Litháa en
í tengslum
við glæpa-
starfsemi.
Og mig fór
að langa
til þess að
skrifa um
löghlýðinn
Litháa
I
llska er heiti nýútkom-
innar bókar Eiríks Arnar
Norðdahl. Í henni segir frá
Agnesi, Ómari og Arnóri,
sambandi þeirra hvers við
annað og sambandi þeirra
við söguna. Sagan hverfist um
Agnesi, háskólastúdent með hel-
förina á heilanum. Hún er ættuð
frá Litháen, foreldrar hennar eru
þar fæddir og aldir upp og þar er
sögusvið dramatískra atburða í
fortíð fjölskyldu hennar.
Eiríkur Örn segir forvitni sína
um Litháen hafa vaknað þegar
hann var staddur á Rithöfunda-
þingi í bænum Jurbarkas. „Ég
komst að því í þeirri ferð að ég
vissi lítið um Litháen, en var hins
vegar alltaf að rekast á fólk sem
vissi mjög margt um Ísland.
Ég sá að það var ýmislegt sam-
eiginlegt með þjóðunum. Þær telj-
ast til smáþjóða, þó að Litháen sé
óneitanlega miklu fjölmennara en
Ísland, og svo halda þjóðirnar því
báðar nokkuð á lofti að tungumál
þeirra hafi haldist óbreytt í ald-
anna rás. Á þessum tíma, 2008,
var hins vegar helsta mynd okkar
af Litháum sú að þeir væru glæpa-
lýður. Hér á landi var aldrei fjallað
öðruvísi um Litháa en í tengslum
við glæpastarfsemi. Og mig fór að
langa til þess að skrifa um löghlýð-
inn Litháa, venjulegan Litháa sem
býr í landi þar sem litið er á landa
hans sem glæpamenn.“
Helförin þögguð í Jurbarkas
Í framhaldi af heimsókn Eiríks
til Litháen fór hann að kynna sér
sögu landsins og bæjarins þar sem
hann hafði dvalið. „Þá komst ég að
því að þar höfðu mjög dramatískir
atburðir átt sér stað í heimstyrjöld-
inni síðari. Og sú saga hafði mjög
mikil áhrif á mig, mér fannst svo
sérstakt hvernig helfararhluti Jur-
barkas var lítt sýnilegur ferða-
mönnum á meðan mikið var gert
úr nýafstaðinni valdatíð Sovétríkj-
anna á þessum slóðum. Jurbar-
kas var vettvangur hörmulegra
atburða í heimsstyrjöldinni, en að
því komst ég fyrst þegar ég fór að
kynna mér sögu bæjarins.“
Ef ég væri nýnasisti …
Eiríkur Örn Norðdahl er sestur að á Ísafirði eftir áralanga dvöl í útlöndum. Sigríður Björg Tómasdóttir sló á þráðinn til Eiríks
Arnar sem sagði henni frá nýútkominni bók sinni Illsku, dvöl meðal nýnasista í Finnlandi og sambandi við lesendur.
EIRÍKUR ÖRN NORÐDAHL Getur ekki hugsað sér að búa annars staðar á Íslandi en á Ísafirði. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Bækurnar sem gerðu mér ljóst hvað
bókmenntir gætu verið stórkostlegar
(og hvað ég var gamall þegar ég las þær):
1. Þúsund og ein nótt
– 10 ára
2. Glæpur og refsing
eftir Fjodor Dostój-
evskí – 17 ára
3. Naked Lunch eftir
William S. Burroughs
– 21 árs
4. A Clockwork Orange eftir Anthony
Burgess – 25 ára
5. The Selected Writings of Gertrude
Stein – 30 ára
Bækurnar sem höfðu slík áhrif á
Illsku að án þeirra hefði hún aldrei
orðið sama bókin:
1. A Diary of a Bad
Year eftir J.M. Coetzee
2. Stranger in a
Strange Land eftir
Robert A. Heinlein
3. The Jewish
Mess iah eftir Arnon
Grunberg
4. White Noise eftir Don DeLillo
5. Reality Hunger eftir David Shields
Bækur sem ég hef lesið síðustu sex
mánuði og hafa breytt mér:
1. The World
According to Garp
eftir John Irving
2. Noone Belongs
Here More Than You
eftir Miranda July
3. Eeeee eee eeee
eftir Tao Lin
4. Salmonella Men on
Planet Porno eftir Yasutaka Tsutsui
5. Z – ástarsaga eftir Vigdísi Gríms-
dóttur, sem ég byrjaði reyndar bara á
henni í gærkvöldi [á þriðjudag].
■ FRÁ ÞÚSUND OG EINNI NÓTT TIL Z ÁSTARSÖGU
uðum á því að setja bara eftirnöfn-
in,“ segir Eiríkur en hin sænska
kona hans Nadja er háskólastúdent
sem nú er að ljúka meistaranámi í
alþjóðavæðingu og menntun.
Reykjavík er erfið
Fjölskyldan er nú flutt til Íslands
eftir áralanga dvöl í Svíþjóð og
Finnlandi. „Við fluttum til Íslands í
sumar, vorum þrjá mánuði í Stykk-
ishólmi þar sem ég hafði fengið
úthlutað listamannaíbúð, en núna
erum við að koma okkur fyrir hér
á Ísafirði og verðum hér um sinn.
Ég var að kaupa eldavél, það hlýtur
að þýða að ég verði hér að minnsta
kosti í eitt ár,“ segir Eiríkur Örn
og svarar því til að ekki hafi komið
til greina að setjast að í Reykjavík.
„Mér finnst Reykjavík svo erfið,
hún virkar ekki. Almenningssam-
göngur eru svo lélegar og hún er of
stór til að vera bíllaus.“
Eiríkur er eigi að síður regluleg-
ur gestur í höfuðborginni og mun
bráðlega leggja land undir fót til
að fylgja Illsku eftir. Bókin kom
út fyrir nokkrum vikum og segir
Eiríkur Örn gaman hversu góðar
viðtökur hún hefur fengið. „Ég
hef fengið mikið af bæði tölvu-
pósti og skilaboðum á Facebook,
ég hef aldrei heyrt jafn mikið frá
lesendum mínum og vegna þessar-
ar bókar. Hún fékk líka glimrandi
dóma í Kiljunni sem hefur greini-
lega mikil áhrif. Síðasta bók mín,
Gæska, fór hryllilega út úr þeim
þætti og þá var það bara búið,
skipti þá ekki máli þó að hún fengi
góða dóma annars staðar.“
Spurður hvort hann hafi með-
vitað reynt að skrifa bók sem næði
lesendum á sitt band segir Eiríkur
að hann hafi fengið nóg af því að
skrifa erfiðar bækur. „Ég hef gefið
út erfiðar og undarlegar ljóðabæk-
ur og ef ég hefði þurft að skrifa
fleiri þannig bækur hefði ég gert
það. Mér finnst sjálfum áhugavert
að lesa erfiðar bækur, en maður
þarf að vera mjög dedikeraður les-
andi til þess að það virki. Það er
margt gott að segja um hinn erf-
iða lestur en það þurfa ekki allar
bækur að vera þannig.“