Læknablaðið - 15.12.1983, Síða 61

LÆKNABLADID
365
priðju útgáfu »Cancer Incidence in Five Conti-
nents« (17).
í byrjun árs 1983 kom út yfirlitsrit um 20
fyrstu ár íslensku krabbameinsskrárinnar (18).
Skilgreiningar
Bókin »Cancer Registration and its Techniqu-
es« (6) skilgreinir krabbameinsskráningu sem
sívirka, staðlaða upplýsingasöfnun um grein-
ingu og sérkenni þeirra æxla, sem skrá skal.
Krabbameinsskrá, sem nær til þjóðar eða
þýðis, er síðan lýst sem tilraun til að skrá
upplýsingar um þau illkynja æxli, sem koma
fyrir í ákveðnu þýði, en það takmarkast við
svæðið sem fólkið býr á. Krabbameinsskrán-
ing stofnunar eða spítala er hinsvegar
eingöngu bundin við þá einstaklinga, sem
koma á stofnunina eða spítalann og þá er
yfirleitt ekki vitað hve stórt þýðið er sem
sjúklingahópurinn kemur úr eða til hvaða
landsvæðis þýðið heyrir. Ennfremur er ekkert
vitað um hlutfall þeirra tilfella af öllum tilfell-
um í viðkomandi þýði. Pessar skilgreiningar
eru skýrar en takmarkaðar, þar sem þær geta
ekkert um mörg af þýðingarmestu hlutverkum
krabbameinsskráningar, s.s. rannsóknir og mat
á upplýsingunum, útgáfu nýgengisupplýsinga
og tilkynningar um breytingar á nýgengi. Enn
mætti telja ráðgjöf til yfirvalda, þátttöku í
menntun o.s.frv.
Muir og Nectoux (19) stungu upp á eftirfar-
andi skilgreiningu á krabbameinskrá og er hún
nokkuð viðtækari: »... as a facility for the
collection, storage, analysis and interpretation
of data on persons with cancer. A hospital-
based registry performs these functions within
the bounds of a hospital or a group of
hospitals. The populations of well defined
composition and size.« Þessa skilgreiningu
mætti orða svo á íslensku, að krabbameinsskrá
sé tæki til söfnunar, geymslu, úrvinnslu, rann-
sókna og túlkunar upplýsinga um fólk með
krabbamein. Krabbameinsskrá spítala eða
stofnunar sinnir þessu hlutverki innan þeirra
takmarka, sem spítali eða hópur spítala setur
skráningunni. Krabbameinsskráning sem nær
til pjóðar eða þýðis vinnur með nýgreind
krabbameinstilfelli í þýði, sem er vel skilgreint
bæði hvað snertir stærð, aldur og kyn.
Starf krabbameinsskráa
Krabbameinsskrár eru til vegna þess að ill-
kynja sjúkdómar eru alls staðar fyrir hendi og
þýðingamiklar orsakir dauða. Aldursdreifing
flestra illkynja sjúkdóma er þannig að eldra
fólk veikist oftar en yngra og af því leiðir að
hlutfall gamalla í þýðinu ákvarðar hve áber-
andi krabbameinsvandamálið er í viðkomandi
þýði. f þróuðum löndum eru krabbamein, næst
á eftir hjarta- og æðasjúkdómum, algengustu
orsakir dauða. í minna þróuðum löndum eru
smitsjúkdómar og vaneldi líka mjög þýðingar-
miklir. Meðalaldur hefir farið vaxandi hjá
öllum þjóðum og framfarir eru miklar bæði i
smitsjúkdómavörnum og lækningum þeirra
sjúkdóma. Því má búast við að krabbameins-
vandamálið muni verða æ meira áberandi. Þá
verður sennilega Iítill munur á heildarfjölda
krabbameina milli þróaðra og vanþróaðra
þjóða.
Öll vinna við krabbameinsskráningu lýtur
að þátttöku í baráttunni við krabbamein. Sú
barátta er háð á mörgum vígstöðvum. Framfar-
ir í krabbameinsmeðferð eru hægfara og þær
Iækningaaðfeðir, sem eru tiltækar í dag og
líklegar til að verða það í nánustu framtíð, eru
bæði kostnaðarsamar og valda miklum þján-
ingum sjúklinga. Því er þýðingarmeira að
læra á hvern hátt megi koma í veg fyrir
illkynja sjúkdóma, en hvernig eigi að lækna
þá. Ef skipuleggja á árangursríkt varnarstarf
gegn illkynja sjúkdómum, er líklega þýðingar-
mest að skilja orsök og tilurð sjúkdóms.
Rannsóknir á orsökum og gangi (sjúkdóms-
ferli, pathogenesis) hinna einstöku illkynja
sjúkdóma er þess vegna þýðingarmesta hlut-
verk krabbameinskráningar.
Söfnun upplýsinga. Bæði krabbameinsskrár,
sem sinna sþítölum og þær sem sinna þjóðum
eða þýðum, verða að hafa nákvæmar upplýs-
ingar um þá sem skráðir eru. í spítalaskrám,
sem sinnt geta einu eða fleiri sjúkrahúsum, eru
þessir einstaklingar allir þeir sjúklingar sem
hljóta þar meðferð á illkynja sjúkdómum.
Spítalakrabbameinskráin er oft hluti af upplýs-
ingakerfi spítalans og hefur þess vegna offast
beinan aðgang að öllum greiningar- og með-
ferðarupþlýsingum um sjúklinginn. Þýðingar-
mest meðal greiningargagnanna eru meina-
fræðiskýrslur og mikill hluti þeirra kemur þá
úr meinafræðistofnun viðkomandi spítala. Önn-
ur þýðingarmikil greiningargögn eru svör um
röntgenrannsóknir, speglanir, könnunarað-
gerðir, en allt þetta getur verið nauðsynlegt til
þess að fá góðar upplýsingar um stærð,
staðsetningu og dreifingu (stigun). Fjöldi upp-
lýsingaatriða, sem spítalaskrá inniheldur um