Læknablaðið - 15.05.1988, Blaðsíða 37

LÆKNABLAÐIÐ
199
mannvirkjagerð og þá búið að hrófla við þeim
meira eða minna. Varðveisluskilyrði þarna í
sandinum eru með afbrigðum góð og þetta var
alveg stráheil beinagrind. Við hliðina á henni var
beinagrind af ungbarni frá sama tíma. Það hafði
verið látið í tréstokk og kúskel með. Þetta var
kvenmannsbeinagrind, hvort sem barnið hefur nú
verið hennar eða ekki. Þessi beinagrind er nú lögð
til eins og hún lá og er við innganginn í salnum á
fyrstu hæð Þjóðminjasafnsins, Fornaldarsalnum
sem kallaður er.
Það hefur oft gefist vel að fara í eftirleit.
Já, það hefur reynst svo. Víða er ekki um einstök
kuml að ræða, heldur fleiri. Þeir hafa sýnilega
haft kumlareit, því það hefur sýnt sig að síðar
hafa komið í Ijós fleiri beinagrindur á sama stað.
Sigurður Vigfússon þjóðminjavörður er sagður
hafa verið með íslendingasögurnar í annarri
hendi og skófluna í hinni. Er nokkuð skráð um
það í fornar sögur að þarna hafi verið háður
bardagi eða grafið fólk?
Nei, þessi fundur er í tíð Sigurðar
Guðmundssonar málara. Sigurður Vigfússon
kemur á eftir honum. Hann var allur í
fornsögunum. Hann gróf upp kuml í
Jökulsárdalnum og þar var lýst að nefið á einum
hafi verið hafið upp að framan og fleira í ekta
fornsögustíl!
Þegar Skeljastaðir voru grafnir upp héldu menn
ekki að Þjórsárdalur hefði farið í eyði 1104?
Nei. Þá var talið að það hefði verið 1341. Það var
kenning Þorvaldar Thoroddsen. Sigurður
Þórarinsson var mjög nærri því, en vildi þó ekki
taka það ár heldur 1300. Það var sjáanlegt að
kirkjugarðurinn á Skeljastöðum hafði verið
notaður mjög stutt, því að það hafði hvergi verið
grafið ofan í fyrri gröf. Ég áttaði mig betur á
þessu eftir að ég hafði farið í Haffjarðarey, því að
þar var gröf ofan í gröf. Ólafur Lárusson
prófessor kom með þá skoðun að Þjórsárdalur
myndi hafa farið mjög snemma í eyði. Það þurfti
að gera upp á milli hans og Þorvaldar. Ef hann
hefði ekki farið í eyði fyrr en um 1340 gat þetta
varla staðist. Samkvæmt sögunni átti að hafa
verið komin kirkja í Þjórsárdal mjög snemma og
einn af brautryðjendum kristninnar var úr
Þjórsárdal. Ef garðurinn hefði verið notaður frá
því nokkru eftir kristnitöku og fram til 1341
fannst mér útilokað að ekki væru merki um að
grafið hefði verið ofan í eldri grafir. Það er ekki
kunnugt um neina aðra sóknarkirkju í dalnum.
Þess vegna var það mitt álit að þetta mundi
tilheyra miklu eldri tíma.
Þú fannst þarna berkla í einni beinagrind og grun
um þá í annarri.
Já, það voru þarna ýmsir sjúkdómar. Það fannst
þarna steinn, nokkurn veginn afsteypa af
nýrnaskjóðunni. Ennfremur var þarna
skemmtileg skögultönn sem sýnilega hafði verið
reynt að doktorera. Þetta var kona sem hafði
sennilega notað brýni til þess að sverfa af
tönninni því að hún var slípuð og reynt að koma
henni inn fyrir varirnar.
Fáfengilegheit kvenfólksins eru söm við sig! En
þú hefur ekkert minnst á frœgustu bein sem þú
hefur skoðað.
Nú?
Það er náttúrlega Páll biskup Jónsson. Varstu í
Skálholti þegar steinkistan var opnuð?
Já, já, ég var þar allt sumarið. Eftir því sem
grafið var ofan af tók ég upp beinin.
Hvernig varð þér við þegar kistan var opnuð?
Það var einkennileg sjón og sérstaklega það að
hann var ekki einn í kistunni.
Fannst þér ekki ánœgjulegt að sjá hvað sagan var
sönn?
Jú. Það var ákaflega skemmtilegt að fá staðfest
það sem kemur fram í gamalli góðri heimild, Páls
sögu, en síðan ekki söguna meir. Það kann enginn
að segja frá kistunni eftir það. En ég ætti ekki að
vera að tala meira um þetta vegna þess að það er
núna verið að gefa út uppgröftinn í Skálholti. Það
hefur étið minn tíma ansi mikið.
Þú ert ekki alveg hœttur við beinin?
Nei. Það lenti á mér að meta aldur og kyn þeirra
beina, sem koma í Þjóðminjasafnið og það verk
hef ég haft á hendi alveg fram á þennan dag.
Áður fyrr gerði ég mælingar og fleiri rannsóknir á
þeim, en á seinni árum hef ég fyrst og fremst
kyngreint og skráð hvaða bein það væru og reynt
að meta aldur mannsins. Hins vegar er ég ekki
alveg sáttur við þau grundvallaratriði sem
mannfræðingar nota og hef þess vegna dregið mig
alveg til baka úr mannfræði. En bein hafa alltaf
sína sögu að segja og það er fleira en mannfræði
sem hangir á þeirri spýtu. Bein eru oft
skemmtilegar heimildir bæði um slys og
sjúkdóma.