Læknablaðið - 15.05.1988, Blaðsíða 35

LÆKNABLAÐIÐ
197
Skeði nokkurn tíma eitthvað spaugilegt í
munnlegum prófum hjá þér?
Já, það kom náttúrlega margt spaugilegt fyrir, en
ég get ekki verið að traktera ykkur á því.
Viltu hafa það í þagnargildi?
Já, ég held að við látum það hvíla. Það eru
kannski ekki allir sem geta metið það. Það var
dálítið erfitt með menn sem voru ekki heilir á
sönsum og ekki var forsvaranlegt að láta halda
áfram. Ég sagði stundum: »Ég felli ekki menn ef
þeir kunna, en ég er alveg klár á að maðurinn á
ekki að fá próf og það á að vísa honum frá. Segja
honum að hætta«. Og það varð úr, en það eru
ekki allir sem geta tekið því, sem ekki er von. Það
voru tveir sem voru látnir hætta af þeim
ástæðum; reyndar fleiri, en ekki í fyrsta hluta.
Það var oft erfitt að sannfæra fólk um það.
Það er sagt að Dungal hafi rcett við einn sem hafi
tekið þessu illa og þar var komið viðræðum að
Dungal sagði: »Þér getið alls ekki orðið lœknir.«
En hinn svaraði að bragði: »Ég get þó alltént
orðið patholog.« Er þetta sönn saga?
Já, að minnsta kosti heyrði ég hana svona.
Þessum manni var vísað frá. Ef maðurinn er
búinn að fá próf, þá er ennþá verra að neita
honum um lækningaleyfi.
Það hafa ýmsir kvartað yfir því að eftir að þið
Dungal hœttuð að fara höndum um þetta hafi
ýmis vandamál komið upp á yfirborðið.
Það er ekki hægt að loka augunum fyrir þessu og
það er ekki forsvaranlegt. Kennarar hafa skyldur
gagnvart þjóðfélaginu eins og ég hef tekið fram.
Meiningin er að hleypa ekki út í þjóðfélagið fólki
sem er óheppilegt til að sinna þessu starfi.
Prófessorar eiga að stunda vísindi og það er
óhœtt að segja að þú hafir gert það ósleitilega.
Raunar erum við hissa á öllu því sem þú hefur
komið frá þér, enda spáir Kristján Eldjárn
einhvers staðar í það, hvort það hafi aldrei verið
nein barátta hjá þér milli andans og holdsins. Nú
langar okkur að heyra dálítið um þessi störf. Þú
hefur e.t.v. fyrst og fremst haft áhuga á sögu eins
og faðir þinn. Fékkstu þennan áhuga strax í
föðurgarði?
Nei, í sjálfu sér ekki. Brynleifur Tobíasson var
ágætur sögukennari og í Gagnfræðaskólanum á
Akureyri hafði ég hann sem kennara. Það að ég
lenti mikið í sögu er tilviljun eins og svo margt.
Sumarið 1938 var stofnað til samnorræns
uppgraftar í Þjórsárdal, sem Matthías Þórðarson
stóð fyrir. í hans hlut kom að grafa upp
Skeljastaði og þar reyndist vera grafreitur og
kirkjugarður. Matthías bað mig um að athuga
beinin sem þar kæmu upp og þar með æxlaðist
það að ég tók að mér þessar beinarannsóknir. Til
þess að hafa einhvern samanburðarefnivið tók ég
öll bein sem voru varðveitt í Þjóðminjasafninu og
höfðu aðallega komið úr heiðnum grafreitum.
Guðmundur Hannesson hafði gert rannsóknir á
mannfólkinu, mjög víðtækar mannamælingar, en
það höfðu þá aldrei verið gerðar neinar
rannsóknir á beinum hér á landi. Eftir að ég tók
að mér þetta verkefni komst ég ekki hjá því að
kynna mér söguna. Það hékk saman. Stríðið skall
á 1939 og þá lokuðust samböndin milli þeirra sem
unnið höfðu hér heima og hinna erlendu, sem
voru frá öllum Norðurlöndunum. Bókin um
þessar rannsóknir var svo gefin út í Danmörku á
stríðsárunum þannig að sambandið milli íslensku
og erlendu vísindamannanna var ekki alltof gott,
enda kom upp ágreiningur um aldursákvörðun,
sem tók nokkur ár að greiða úr. Það lá síðan beint
við að bera saman beinin, sem voru hér frá heiðni
við víkingaaldarbein á Norðurlöndunum. Það
kom fljótt í Ijós að þau áttu illa heima í
Norðurlandasafninu, þessi íslensku bein. Það
varð til þess að ég fékk hálfs árs frí frá
kennslustörfum þegar stríðinu lauk til þess að
athuga víkingaaldarbein, bæði í Skandinavíu og á
Bretlandseyjum, þar með talið frá írlandi. Þar
rannsakaði ég þau bein sem ég komst yfir frá
Víkingatímum og skrifaði grein um það í enskt
tímarit.
Þú hefur sjálfur grafið upp eitthvað af beinum?
Já, ég hef tvívegis gert það á Austurlandi. Það var
á Surtsstöðum í Jökulsárhlíð og síðan á
**
Grafið i Haffjarðarey. (Ljósm. Kristján Eldjárn).