Læknablaðið - 15.05.1988, Blaðsíða 40

202
LÆKNABLAÐIÐ
verið með, en glatast síðar. Dagbækurnar byrja í
Hólaskóla og hann heldur þeim áfram alveg fram
á síðasta ár, um það bil mánuði áður en hann
deyr. Þar er sagt frá öllu sem hann telur merkilegt
og hefur á daga hans drifið. Þær eru mjög erfiðar
viðfangs vegna þess að þetta er skrifað inn í
almanök og þar er nokkuð takmarkað pláss. Þess
vegna er mjög mikið um skammstafanir og ekki
hlaupið að því að lesa úr þeim öllum. Hann notar
ekki eingöngu skammstafanir úr íslensku, heldur
líka úr dönsku, latínu og jafnvel grísku. Ég hef
reynt að fá botn í þessar dagbækur með þeim
hætti að skrásetja öll mannanöfn og bæjarnöfn
sem koma fyrir. Ég hef síðan athugað hvaða
mannanöfn tengjast hverju bæjarnafni og með
því hefur fengist nokkur beinagrind í þetta. Þá
hefur líka orðið auðveldara að átta sig á sumum
skammstöfunum. Á seinni árum skrifaði Sveinn
ævisöguágrip sem nær fram undir það að hann
missir konu sína. Þegar maður ber saman
dagbækurnar og ævisöguna er einkennilegt að
hann hefur skipt um skoðun og litur hluti öðrum
augum en hann gerði þegar hann upphaflega
færði það á blað. Þegar svona er skrifað, fest
jafnóðum á blað, er það sannleikurinn. En ef
menn skrifa ævisögu sína eftir mörg ár þá er það
oft ærið litað og svo mun vera um ævisögu
Sveins. Þess vegna eru dagbækurnar alveg
ómetanlegar. Þær segja frá hlutunum eins og þeir
voru. Þær greina ekki aðeins frá embættis- og
læknisstörfum, heldur einnig frá almennum
búrekstri bæði til lands og sjávar. Hvoru tveggja
sinnti hann og þetta er allt tiundað. Einnig við
hverja hann átti skipti og hvaða skipti hann átti
við þá.
Eru þarna upplýsingar um bréf til hans og frá
honum?
Vilmundur Jónsson landlæknir var manna
iðnastur við að kanna skjalasöfn þjóðarinnar,
bæði Þjóðskjalasafn og skjalasafn
Landsbókasafns. Ein af merkilegum heimildum
þar eru bréfabækur landlækna, en þær eru æði
gloppóttar. Svo var um síðustu ár Jóns
Sveinssonar og Klog-tímabilið en Klog tók við
landlæknisembætti af honum. Sveinn Pálsson var
settur landlæknir í eitt ár og hann hélt bæði
dagbók og bréfabók fyrir embættisbréf. Þau eru
ekki með embættisbréfum landlæknanna, heldur
í Landsbókasafni í mikilli bréfabók sem Sveinn
hafði skrifað. Þarna kemur inn í eitt ár
landlæknisbréfa sem Vilmundur hefur ekki áttað
sig á. Þetta eru hrein embættisskjöl og mikil og
góð viðbót við landlæknisskjölin því það vantar
einmitt bréfabéekur landlæknis fyrir þetta
tímabil. Þarna kemur mjög mikilvæg heimild sem
ætti heima með landlæknisskjölunum, en ekki
þar sem þau eru og hafa sýnilega grafist. Þarna
kennir margra grasa því þetta var á erfiðum
tímum hér vegna stríða Danakonungs við
Napóleon. Hér var hálfgerð hungursneyð og upp
úr henni var Hólavallaskóla lokað vegna slæms
viðurværis. Eins var skoðað hvernig viðurværið
reyndist í tugthúsinu. Þetta var stuttur tími en
lærdómsríkur. Fyrsta árið sem Sveinn er
fjórðungslæknir heldur hann líka svona
embættisbók um viðskipti sín við opinbera aðila,
bæði landlækni og stiftamtmann. Það er líka
mjög fróðlegt að sjá. Þar gerir hann tillögu til
Ólafs Stephensens stiftamtmanns um nokkurs
konar sjúkrahúshald. Hann leggur til að í
sambandi við jarðnæði hans verði komið upp
húsnæði þar sem hann geti haft nokkra sjúklinga
til meðferðar og hann muni gera það með sömu
skilyrðum og til voru í sambandi við Nes. Þar
höfðu menn gefist upp á að reka áfram
sjúkrahús. Hann leggur til að safnað verði
samskotafé í héraðinu til að borga skýlið. Sjálfur
greiði hann fimm ríkisdali á ári og þeir sem dvelji
þar eigi að leggja inn vissa upphæð. Hann ætlar
að reka á eigin reikning spítala þarna og treystir
sér til að fá íbúa héraðsins til þess að koma upp
skýlinu. Hann á svo sjálfur að halda því við.
En það varð aldrei af þessu?
Nei. Ólafur var áhugalítill um málið. Erlend
stjórnvöld voru ekki fyrst og fremst dragbítur á
íslenska læknisþjónustu heldur innlend, því
miður. í erindisbréfi Bjarna Pálssonar var sagt að
holdsveikraskýlin sem hér voru gætu gengið til
læknanna. Þegar þau losnuðu gætu þessir
fjórðungslæknar sem Bjarni átti að útskrifa
fengið jarðir holdsveikraspítalanna. Þetta reyndi
Sveinn þegar holdsveikraspítalinn i Kaldaðarnesi
losnaði. Hann var þá ekki búinn að fá neitt fast
jarðnæði og vísar til þessarar greinar. En það
gekk ekki. Þessir spítalar voru spónn sem hvorki
biskup né stiftamtmaður vildu missa úr sínum
aski. Kaldaðarnes fékk annar maður sem var vel
við álnir. Það var ekki fyrr en seint og síðar meir
að Sveinn fékk fast jarðnæði. Fyrir stuðning frá
Lýð sýslumanni Guðmundssyni fékk hann Vík og
þar gerði hann það sem hann hafði ætlað sér. Þar
er spítali faktíst alla hans tíð. Hann hefur alltaf
sjúklinga á sínu heimili enda sagði hann þegar
hann sótti um að útbúa þennan spítala, að það sé
ómögulegt í svona héraði að vera einhvers staðar
og einhvers staðar að stunda fólk. Enginn viti