Læknablaðið - 15.05.1988, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ
195
Endurgjaldið af jörðunum var þá greitt í dún,
sem er ein sú vörutegund okkar, sem hefur haldið
verðgildi sínu. Ég fór til Þýskalands á sama stað
og Lárus Einarsson hafði verið. Ég hafði haft
samband við Lárus áður en ég tók þessu tilboði til
að vita hvernig málið væri vaxið. Hann hafði
kvatt og farið, vildi ekki vera hér lengur.
Guðmundur Hannesson var þá ekki orðinn
sjötugur og var í sínu embætti svo að Lárus hafði
að litlu að hverfa. Hann fékk aðstöðu á Kleppi,
þar sem hann var aðstoðarlæknir, til að sinna
sínum microscopisku athugunum. Launin voru
náttúrlega ekki mikil, en sérstaklega var það
aðstaðan sem hann setti fyrir sig. Hún var mjög
slæm.
Átti Lárus að verða prófessor?
Já. Hann fékk Rockefeller-styrk á sínum tíma til
þess að taka við þessari stöðu. En hann vildi ekki
bíða þar til Guðmundur hætti og það var engin
rannóknaraðstaða fyrir hendi. Þegar ég kem heim
fæ ég rannsóknaraðstöðu vegna þess að þá er
Dungal búinn að koma upp rannsóknarstofunni
við Barónsstíg. Ég fékk hans gamla húsnæði í
Kirkjustræti. Annars hefði heldur engin
rannóknaraðstaða verið fyrir mig.
Þú varst ekki bara í anatomiu heldur líka á
mannfræðistofnun ?
Já, en það var nú stutt. Ég tók mánaðarkúrs á
anthropologiska institutinu í Múnchen. Ég var þó
fyrst og fremst í anatomiu þar og á anatomiska
institutinu hjá Vogt. Hann var frá Bern í Sviss,
mjög hæfur maður.
Hvernig var í Miinchen á tímum nasistanna?
Það var náttúrlega mikið um að vera. Það var
sýnilegt að Vogt var ekki mikið hrifinn. Þetta var
vandræðaástand, nasistakveðjur og þess háttar.
Ég var nú aldrei mjög innlifaður í það!
Skrifstofustjórinn á anatomisku stofnuninni
dirigeraði þessu eins og öðru. Eins var á
anthropologiunni. Aðstoðarmaður forstjórans
var tipp topp nasisti. En ég var nú aríi!
Var mannfrœðistofnunin pólitísk?
Nei. Direktörinn var kunnur löngu áður og var
aldrei nasisti. Hann var búinn að fá mikið nafn,
hafði þróað ýmsar immunologískar
rannsóknaraðferðir. En aðstoðarmaðurinn sem
ég minntist á og var nasisti hét Breitinger. Hann
var ansi klár maður og slapp einhvern veginn út
úr þessum nasistarannsóknum eftir stríð. Hann
fékk seinna stöðu í Vín sem anthropolog og ég
skrifaðist á við hann og hafði samband við hann.
Það skeði nú ýmislegt þarna, m.a. fóru þeir inn í
Rinarlöndin meðan ég var í Múnchen. Þá voru
þeir grafnir upp sem höfðu verið í
nasistauppreisninni í Múnchen þegar hreyfingin
byrjaði. Það var heilmikið næturspil þegar þeir
voru grafnir upp og þeir voru síðan aftur grafnir í
Feltherrenhall. Þeir kunnu að setja þetta á svið,
það var þeirra sterka hlið.
Varstu var við að Gyðingum vœri ýtt frá
háskólanum?
Ég held að það hafi enginn Gyðingur verið þarna.
Ætli það hafi ekki verið búið að afgreiða þá? En
þarna var gamall prosektor frá tímum
Weimarlýðveldisins og eins biokemikker sem
voru á hinni línunni, harðir á móti nasistum. En
þeir hrópuðu ekki hátt um það!
En hvar lœrðirðu biokemiu og fysiologiu?
Það gerði ég í Kaupmannahöfn.
Þú varst líka í Bretlandi?
Já. Strax um sumarið 1937 eftir að ég tók við
embættinu átti ég frí. Þá sigldi ég til Bretlands og
tók fyrir bæði biokemiu og fysiologiu. Ég var þá
líka stuttan tíma í Höfn í biokemiu. Ég byrjaði
ekki með laboratoríið fyrr en 1938, en þá hafði ég
fengið nokkra upphæð til þess að kaupa tæki.
Það hafði aldrei verið nein sérstök biokemia hér á
landi, ég byrjaði á því. Þá byrjuðu verklegir
kúrsusar í klínískum rannsóknum, títreringar og
blóðrannsóknir o.s.frv. Þetta var nú á
kreppuárunum og það gekk ekki hljóðalaust fyrir
sig að fá þessi tæki.
Þú hefur verið svolítið ýtinn?
Ég veit það nú ekki, en ég þurfti að vera það.
Haraldur Guðmundsson var þá
kennslumálaráðherra og vildi fá Lárus Einarsson
aftur, vildi ekki veita embættið. Það stóð ekki vel
á, því þeir voru í töluverðum slagsmálum hann og
Dungal, sem þá var rektor. Haraldur gekk í að fá
Lárus aftur og þess vegna var ég bara settur. Ég
hafði talað við Lárus áður en ég gaf kost á því að
taka við þessu embætti. Ég sagði honum að ég
vildi ekki taka við þessu öðruvísi en hann væri
ákveðinn í að koma ekki aftur. Ég var aldrei neitt
smeykur um það, ég þekkti Lárus vel. Við
höfðum verið saman í skóla. Ég neitaði þess
vegna að taka við setningu og byrjaði því ekki að
kenna fyrr en 1. febrúar 1937 þegar ég var
skipaður.
Kenndi þá Guðmundur Hannesson
haustmisserið?
Já, en ekkert verklegt nema krufningar. Hann