Læknablaðið - 15.04.1990, Blaðsíða 5

LÆKNABLAÐIÐ 1990; 76: 179-83
179
Davíð O. Arnar 1), Ásgeir Theódórs 1)2), Helgi J. ísaksson 3), Gunnar H.
Gunnlaugsson 4)
KRABBAMEIN í BRISKIRTLI
Sjúklingar greindir á Borgarspítalanum 1974-1983
ÚTDRÁTTUR
Gerð var afturskyggn rannsókn á 68
sjúklingum sem greindust með krabbamein
í briskirtli á Borgarspítalanum 1974-1983.
I rannsóknarhópnum voru 32 karlar og 36
konur. Algengasta greiningaraðferðin var
kviðarholskönnun eða hjá 89,7%. Ekki var
hægt að meta áhrif nýlegra greiningaraðferða
eins og ómskoðunar, tölvusneiðmyndunar
og holsjár-röntgenmyndunar af gallgöngum
og brispípu (ERCP- Endoscopic Retrograde
Cholangiopancreatography) vegna þess hve
langt var liðið á rannsóknartímabilið þegar
notkun þeirra hófst á Borgarspítalanum.
Greining var staðfest með vefjasýni hjá
75,0% sjúklinga. Algengast var að æxli
væru staðsett í höfði kirtilsins eða hjá 42,6%
sjúklinganna. Staðsetningu æxlis var ekki lýst
eða hún ekki greinanleg hjá 25,0%. Meinvörp
fundust við greiningu hjá 66,2% sjúklinga.
Hjá 7,4% sjúklinganna var æxlið numið brott
með skurðaðgerð. Algengasta meðferðin var
framhjáhlaupsaðgerð á gallvegum og/eða
gömum hjá 58,8% sjúklinganna. Meðallifun
eftir greiningu var 6,4 mánuðir (192 dagar).
Aðeins einn sjúklingur lifði í þrjú ár eftir
greiningu en enginn náði fjögurra ára lifun.
INNGANGUR
Nýgengi krabbameins í briskirtli hefur
aukist á Vesturlöndum undanfama áratugi
og er sérstaklega hátt á Norðurlöndum (1). í
Bandaríkjunum hefur nýgengi sjúkdómsins
þrefaldast á síðastliðnum 40 árum (2).
Samkvæmt skrá Krabbameinsfélags íslands
var nýgengi briskirtilskrabbameins hérlendis, á
ámnum 1980-1984, 10,9 tilfelli fyrir hverja
100.000 karla og 7,8 tilfelli fyrir hverjar
100.000 konur (3).
Frá 1) lyflækningadeild St. Jósefsspítala Hafnarfiröi,
2) lyflækningadeild Borgarspítalans, 3) rannsóknastofu
Háskólans í líffærameinafræði, 4) skurðlækningadeild
Borgarspítalans.
Sjúkdómurinn er sjaldgæfur hjá fólki undir
fertugu. Algengast er að sjúkdómurinn greinist
hjá sjúklingum á aldursbilinu 65-85 ára (4).
Einkenni krabbameins í briskirtli koma
gjaman seint fram. Meinvörp finnast við
greiningu hjá 80-90% sjúklinga og fimm ára
lifun er innan við 1% (5). í grein þar sem
skýrt var frá samantekt á rannsóknum sem
náðu til um 37.000 sjúklinga, var fimm ára
lifun þess hóps aðeins 0,4% (6).
Orsakir briskirtilskrabbameins eru óþekktar.
Sjúkdómurinn er þó talinn hafa fylgni
við reykingar, mikla neyslu mettaðrar fitu
og eggjahvítu svo og ákveðnar tegundir
iðnaðarmengunar (4,7). Einstaklingar sem hafa
sykursýki gerðar I em taldir vera í aukinni
hættu á að fá briskirtilskrabbamein (8). Tengsl
briskirtilskrabbameins og kaffidrykkju em
umdeild (9,10). Kirtilkrabbamein er algengasta
vefjafræðilega tegund þessa krabbameins eða
um 90% (2). Um 5% æxla eiga upptök sín í
Langerhanseyjum (11).
Á undanfömum tveimur áratugum hafa komið
fram nýjar og betri aðferðir til að greina
briskirtilskrabbamein, eins og ómskoðun,
tölvusneiðmyndun og holsjár-röntgenmyndun
af gallgöngum og brispípu (4).
I þessari ritsmíð verður gerð grein fyrir
afturskyggnri faraldsfræðilegri rannsókn
sem gerð var á öllum sjúklingum sem
greindust með krabbamein í briskirtli á
Borgarspítalanum á tímabilinu 1974-1983.
Markmið rannsóknarinnar var að kanna ýmsa
faraldsfræðilega þætti briskirtilskrabbameins,
meðal annars meðalaldur sjúklinga við
greiningu, hvemig staðið var að greiningu
þess á tímabilinu, hve hátt hlutfall sjúklinga
hafði staðfesta greiningu með vefjasýni, hvar
æxlið var staðsett í kirtlinum, hvaða meðferð
var beitt hjá þessum sjúklingum og hver lifun
þeirra var eftÍF greiningu.