Læknablaðið - 15.04.1990, Page 45

LÆKNABLAÐIÐ
215
Landspítalans er nú hægt að mæla gentamísín,
netilmísín og vankómýsín með þessum hætti
(Abbot TDX ®, flúrskautunar ónæmismæling,
fluorescence polarisation immunoassay).
Mælingin tekur aðeins nokkrar mínútur og
nægir að fá um 100^1 af sermi.
Eftirlit með skömmtun sýklalyfja. Nauðsynlegt
er að gæta þess að sýklalyf nái nægjanlegum
styrk á sýkingarstað til þess að útrýma sýklum
án þess að valda eiturverkunum. Til þess
að lyfjamælingamar gefi réttar upplýsingar
verður að hafa í huga lyfjahvarfafræði
viðkomandi lyfs. Venjulega er rétt að bíða
með að mæla styrk lyfs í sermi þar til það
hefur náð samvægi (steady state) eftir um það
bil fjóra helmingunartíma. Þá þarf að mæla
hæsta og lægsta styrk þess, það er toppstyrk
(peak level) og lágstyrk (trough level). Til að
mæla lágstyrk er sýni tekið rétt fyrir áætlaða
næstu gjöf. Erfiðara er að ákvarða hvenær
lyf nær hæsta styrk. Sé lyfið gefið í einu lagi
(bolus) í æð er oftast miðað við að taka sýni
30 mínútum eftir gjöf, en 60 mínútum eftir
gjöf sé það gefið í vöðva. Sé lyfið látið renna
inn á 30-60 mínútum er mælingin gerð 15-
30 mínútum eftir að innrennsli lýkur. Þurfi að
mæla mesta styrk lyfs sem gefið er um munn
er oft miðað við 2(-4) klst. eftir gjöf. (Tafla
II).
SERUMÞYNNINGAPRÓF
(Serum bactericidal Ievels)
Við meðhöndlun ákveðinna sýkinga er
mikilvægt að í blóði náist nægjanlegur
styrkur til þess að drepa sýkingarvaldinn.
Þá eru notuð bakteríudrepandi lyf eða
lyfjablöndur. Dæmi um sýkingar þar sem
talið er æskilegt að meðferð sé sýkladrepandi
eru hjartaþelsbólga af völdum baktería og
langvinn beinígerð (chronic osteomyelitis).
Til að kanna hvort bakteríudrepandi styrkur
hafi náðst, einkum þegar notuð eru fleiri
en eitt lyf, eru gerð serumþynningapróf.
Þá er tekið blóð rétt fyrir gjöf sýklalyfs
og aftur þegar búast má við hæsta styrk
sýklalyfs í blóðinu. Blóðið er síðan sent á þá
sýklarannsóknadeild sem hefur einangrað og
geymt sýkingarvaldinn. Sýkingarvaldinum er
þar sáð í þynningaröð af sermi sjúklingsins og
það síðan sett í hitaskáp. Eftir 16-20 klst. eru
þynningamar skoðaðar með tilliti til gruggs
(vaxtar). Hæsta þynning sem sýnist tær er sú
þynning sem hamlar vexti (serum inhibitory
level, stundum kallað Schlichter’s test, en
mikilvægari upplýsingar gefur sú þynning
sem drepur vöxt, serum bactericidal level).
Til að finna þá þynningu, sem drepur vöxt,
þarf að sá úr þynningunum á sama hátt og
gert er þegar mælt er LBS. Ekki er hægt að
gera serumþynningapróf nema tekist hafi
að einangra sýkingarvaldinn. Nauðsynlegt
er að biðja sýklarannsóknadeild um
serumþynningapróf með sólarhrings fyrirvara,
svo hægt sé að taka fram sýkingarvaldinn og
sá í fljótandi æti, sem er þá tilbúið til sáningar
í þynningaraðimar, þegar serum sjúklings
Tafla II. Yfirlit um lyfjahvarfafræði og æskilegan blóðstyrk nokkurra sýklalyfja.
Samvægi náö2 Æskilegur styrkur1 Lægsti Hæsti Útskilnaöur
Gentamísín Nýburar ~10-45 klst Börn ~2.5-12.5 klst Fullorðnir: <30 ára ~2.5-15 klst >30 ára ~7.5-75 klst. <2mg/l’ 5-12mg/l 90% um nýru
Netilmísín Sbr. gentamísín <2mg/l' 5-12mg/l 90% um nýru
Amikasín Sbr. gentamísín <5mg/l 15-25mg/l 90% um nýru
Vankómýsín 20-30 klst. 5-10mg/l 20-40mg/l >90% um nýru
Klóramfeníkól 10-35 klst. <5mg/l 10-25mg/l4 Lifur og nýru
1. Styrkur mældur í blóöi á þeim tímum sem sagt er frá í texta.
2. Miöað er viö samfellda lyfjagjöf á sama skammti, og eölilega nýrnastarfsemi.
3. Æskilegt er aö lágstyrkur gamals fólks (t.d. >60 ára) sé sem næst 0. Til aö ná toppstyrk 5-12 þarf þvi aö gefa lyfiö sjaldnar, t.d. tvisvar á dag.
4. Erfitt er aö tímasetja hæsta styrk, sem getur veriö allt aö 2 klst. eftir gjöf í æö. Æskilegt aö taka fleira en eitt sýni á milli skammta til aö hægt sé
aö ákvaröa hæsta skammt.