Læknablaðið - 15.09.1990, Síða 25

LÆKNABLAÐIÐ
343
sem á að hafa hlotist af háttseminni. Einnig
verður tjónið að vera sennileg afleiðing af
háttseminni, en í því felst að læknir hefði átt
að gera sér grein fyrir því að tjón gæti hlotist
af þeirri háttsemi, sem talin var saknæm. Um
þetta er fjallað í máli sem nú er til meðferðar
í Hæstarétti. Þrjátíu og sjö ára gömul kona
gekkst undir skurðaðgerð á sjúkrahúsi vegna
svonefndrar fjöltaugabólgu og fólst aðgerðin í
því að taugahnoð voru fjarlægð. Igerð komst
í skurðsárin, sem að áliti konunnar leiddi til
líkamstjóns. Tveir læknar mátu varanlega
örorku hennar. I mati annars segir, að ekkert
verði fullyrt um, hvort núverandi einkenni
konunnar eigi eingöngu rætur að rekja til
aðgerðarinnar. í örorkumati hins læknisins
virðist byggt á því, að örorka konunnar
verði eingöngu rakin til aðgerðarinnar. I
ályktun Læknaráðs kemur fram, að ráðið
telur varanlega örorku hennar vera 75%.
Konan stefndi eiganda sjúkrahússins og
lækninum, sem gerði aðgerðina, til greiðslu
bóta fyrir örorku og miska. Reisti hún kröfur
sínar aðallega á því, að ígerð í skurðsárum
hefði valdið varanlegri örorku hennar og
starfsmenn sjúkrahússins hefðu gerst sekir
um gáleysi við meðferð og umönnun hennar
eftir skurðaðgerðina. Héraðsdómur, sem
skipaður var tveim löglærðum dómendum
og einum lækni, sýknaði stefndu af öllum
kröfum (dómur Bæjarþings Reykjavíkur
25.4.1988). Þótti héraðsdómendum ekki
vera komin fram næg sönnun um, að ígerð í
skurðsárum konunnar hafi leitt til varanlegrar
örorku. Studdist þessi niðurstaða héraðsdóms
einkum við álitsgerð þriggja dómkvaddra
lækna. Hæstiréttur hefur nú vísað málinu
til umsagnar Læknaráðs og þá einkum um
niðurstöðu læknanna þriggja, sem dómkvaddir
voru í héraði. Að svo stöddu skal ósagt látið
hver verður niðurstaða Hæstaréttar á endanum,
en samt sem áður má ætla að það verði
tímamótadómur varðandi orsakasamband og
bótaábyrgð lækna.
III. Hlutlœg bótaábyrgð
Ég hef nú gert að umtalsefni lagasjónarmið
varðandi bótaábyrgð lækna á sakargrundvelli.
En kann læknir að vera bótaskyldur þótt
ekki sé um að ræða sök hjá honum sjálfum?
Þessari spumingu verður að svara játandi.
Slík ábyrgð sem oft er nefnd hlutlæg ábyrgð
eða ábyrgð án sakar, getur einkum komið
fram með tvennum hætti hvað ábyrgð lækna
varðar. í fyrsta lagi þegar sjúklingur verður
fyrir tjóni, sem rekja má til bilunar eða galla
í tækjum. í öðru lagi, ef tjón verður rakið
til saknæmrar háttsemi starfsmanns hans,
til dæmis aðstoðarmanns á læknastofu. Á
Norðurlöndum hefur mátt lesa úr dómum
að viðleitni sé til að leggja strangari ábyrgð,
það er hlutlæga ábyrgð, þegar um er að ræða
bilun eða galla í flóknum tækjabúnaði (6).
Ég veit ekki til þess að reynt hafi á þess
háttar tilvik fyrir íslenskum dómstólum.
En gera má ráð fyrir að viðhorf hérlendra
dómstóla yrðu með svipuðum hætti og á
Norðulöndum. Ábyrgð lækna á skaðaverkum
starfsmanna sinna byggir ekki á reglum
sem einvörðungu eiga við um lækna.
Heldur byggist hún á almennum reglum í
skaðabótarétti um svokallaða húsbóndaábyrgð
eða vinnveitandaábyrgð, en í þeim felst
almennt að vinnuvéitandi ber ábyrgð á
tjóni sem starfsmaður hans veldur öðrum.
Islenskir dómar eru ekki fyrir hendi um
ábyrgð lækna á grundvelli húsbóndaábyrgðar.
Hins vegar eru fjölmörg dæmi um að eigendur
sjúkrahúsa, einkum ríki og sveitarfélög, hafi
verið dæmd bótaskyld samkvæmt reglum
um húsbóndaábyrgð vegna skaðaverka,
sem læknar hafa valdið sem starfsmenn á
sjúkrahúsum.
IV. Vátryggingar
Þrátt fyrir meginregluna, að skaðabótaábyrgð
lækna skuli vera byggð á sök, sem tjónþola
ber að sanna, þá hefur þróun mála á öðrum
Norðurlöndum, einkum Svíþjóð, Finnlandi
og Noregi, verið sú að teknar hafa verið
upp svokallaðar sjúklingatryggingar (7).
Samkvæmt þeim er bótaréttur sjúklinga
tryggður án tillits til sakar læknis eða annarra
starfsmanna í heilbrigðisþjónustu. I Svíþjóð
og Finnlandi eru sjúklingatryggingar bæði
víðtækar og almennar. I Svíþjóð hafa þessar
tryggingar verið í gildi frá 1975 og byggjast
á samkomulagi á milli annars vegar aðila
sem starfrækja heilbrigðisþjónustu, hvort
sem það eru opinberir aðiíar eða einkaaðilar,
og hins vegar einkavátryggingafélaga. í
Finnlandi eru aftur á móti í gildi lög frá
1986 um sjúklingatryggingar. í báðum
löndunum ná tryggingamar til tjóna sem
verða á sjúkrastofnunum svo og tjóna sem
verða þegar sjúklingar eru í meðferð hjá