Læknablaðið - 15.09.1990, Blaðsíða 33

LÆKNABLAÐIÐ 1990; 76: 351-5
351
Alexander Kr. Smárason 1), Reynir Tómas Geirsson 1), Jón Hjaltalín Ólafsson 2),
Ólafur Steingrímsson 3)
ÁRANGUR KEMBILEITAR AÐ SÁRASÓTT í
ÞUNGUN
ÚTDRÁTTUR
Sárasóttarsýking á meðgöngu getur valdið
fósturlátum, andvana fæðingum og meðfæddri
sárasótt, með alvarlegum afleiðingum fyrir
bamið. Koma má í veg fyrir slíkt með
greiningu og meðferð snemma á meðgöngu. Á
Islandi hefur lengi verið leitað að sárasótt við
fyrstu mæðraskoðun. Ef meta á hagkvæmni
þessarar kembileitar er nauðsyn að vita hversu
margar þungaðar konur finnast með áður
óþekkta sárasótt.
Á árunum 1979-1987 reyndist VDRL
jákvætt í 98 meðgöngum. Þar af greindust
þrjár konur (ein aðflutt) með áður óþekkta
sárasótt. Þær voru einkennalausar, fengu
meðferð og fæddu heilbrigð böm. Reiknuð
tíðni nýgreindrar sárasóttar á meðgöngu var
7,9/100.000 fæðingar. í fimm meðgöngum
voru blóðvatnspróf jákvæð en smit var áður
þekkt.
Ekki var samband milli jákvæðni VDRL prófs
og fyrri meðgöngusögu eða aldurs.
Samkvæmt upplýsingum frá bamadeildum
landsins og Landlæknisembættinu fæddist
ekkert bam með meðfædda sárasótt á þessum
níu árum. Þetta bendir til þess að kembileit að
sárasótt í þungun sé árangursrík.
INNGANGUR
Meðfædd sárasótt er alvarlegur sjúkdómur
sem koma má í veg fyrir með forvömum.
Fóstur getur sýkst hvenær sem er á meðgöngu
og á öllum stigum sjúkdóms hjá móður (1).
Líkur á að fóstur sýkist eru um 100% ef
Frá kvennadeild Landspítalans 1), húö- og
kynsjúkdómadeild Heilsuverndarstöövar Reykjavíkur 2),
sýklarannsóknadeild Landspitalans 3).
Lykilorö: Congenital Syphilis, Prenatal Diagnosis,
Serodiagnosis of Syphilis, Infectious Pregnancy
Complications. Fyrirspurnir, bréfaskipti: Alexander Kr.
Smárason.
móðir er með sýkingu á frumstigi, 90% á öðm
stigi og 30% á leyndu (latent) stigi (2).
Síðkomin fósturlát, andvana fæðingar og
fyrirburafæðingar eru vel þekktar í sárasótt.
Hins vegar er umdeilt hvort sárasótt valdi
fósturlátum snemma á meðgöngu. Einkenni
meðfæddrar sárasóttar eru fjölbreytileg
vegna þess að sýkillinn berst yfir fylgju
og getur sýkt hvaða líffæri fóstursins sem
er. Bam getur haft lífshættulega sýkingu
við fæðingu eða verið einkennalaust með
jákvæð blóðpróf. Stundum líða mörg ár
þar til einkenna verður vart, en bömin
verða oft fjölfötluð. Ef sárasótt finnst hjá
móður á fyrstu mánuðum meðgöngunnar
og hún fær viðeigandi meðferð, em líkur á
fósturskemmdum hinsvegar litlar.
Þó sárasótt hafi verið lítið vandamál í hinum
vestræna heimi á síðari árum, er hún enn
stórt vandamál í vanþróuðum ríkjum og einu
nágrannalanda okkar (3,4).
Á íslandi hefur verið gerð kembileit að
sárasótt hjá blóðgjöfum og þunguðum konum
við fyrstu mæðraskoðun, en fáar þungaðar
konur með sárasótt hafa fundist. Spurt hefur
verið hvort kembileit í þungun sé arðbær og
hvort henni skuli hætt í spamaðarskyni. Því
var ákveðið að kanna árangur kembileitar að
sárasótt hjá þunguðum konum á árunum 1979-
1987. Miðað var við tímann eftir að byrjað
var að gera VDRL próf á íslandi.
EFNIVIÐUR OG AÐFERÐIR
Á níu ára tímabili, 1979-87, voru gerð
blóðvatnspróf á öllum þunguðum konum á
Islandi á sýklarannsóknadeild Landspítalans.
Frá 1979 hefur VDRL próf, (Venereal Disease
Research Laboratory próf, Behringerwerke,
Vestur-Þýskaland - metið frá (+) til ++++),
verið gert á öllum sýnum til skimunar fyrir
sárasótt. Fyrir þann tíma voru próf kennd við