Læknablaðið - 15.09.1990, Síða 35

LÆKNABLAÐIÐ
353
Samkvæmt umsögn Landlæknisembættisins
og sjúkdómaskrám Landspítala og
Landakotsspítala hefur ekkert bam fæðst á
íslandi með meðfædda sárasótt 1979-1987.
Það er í samræmi við umsagnir lækna á
þessum tveimur sjúkrahúsum og bamadeild
FSA.
UMRÆÐA
Kembileit að sárasótt í þungun kostar nokkurt
fé og fyrirhöfn. Sárasóttarpróf hafa verið gerð
hjá þunguðum konum á íslandi í mörg ár
(5). Ef meta á hvort þessarri leit skuli hætt
í spamaðarskyni er nauðsyn að vita hversu
margar þungaðar konur finnast með sárasótt
og hver þróunin er varðandi algengi sárasóttar
í landinu og nágrannalöndunum.
Frá 1979-1987 fundust þrjár þungaðar konur
með ógreinda sárasótt á Islandi, þar af ein
aðflutt. A árunum 1950-1975 var nýgengi
sárasóttar á íslandi 3,99/100.000 íbúa,
mest var nýgengið árin 1950 og 1964 (5).
Árið 1975 hafði ekkert bam greinst með
meðfædda sárasótt í 10 ár en á árunum 1961-
1965 greindust sjö böm með meðfædda
sárasótt (5). Undanfarin fimm ár hefur
fjöldi nýrra sárasóttarsjúklinga á húð- og
kynsjúkdómadeild Heilsuvemdarstöðvarinnar
verið frá þremur til sex á ári, en á árinu
1988 greindust 11 ný tilfelli. Af þessum
11 sjúklingum voru sex frá Grænlandi eða
smitaðir þar (6). I öllum tilvikunum var
upprunalega smitið tilkomið erlendis.
Á Grænlandi hefur nýgengi kynsjúkdóma
verið mjög hátt. Árið 1987 voru skráð þar
756 tilfelli af sárasótt, en 350 tilfelli á öllum
hinum Norðurlöndunum (4).
Árið 1986 greindust fleiri tilfelli (365)
meðfæddrar sárasóttar í Bandaríkjum Norður-
Ameríku heldur en síðustu 15 ár þar á undan
Tafla. Þungaðar konur með falskt jákvætt VDRL próf.
Tengsl niðurstaðna úr VDRL við aldur, fyrri fæðingar
og fósturlát.*
VDRL Fjöldi kvenna Aldur Fósturlát Fæöingar
meöt. frávik meöt. frávik meöt. frávik
(+) 18 25.7 5.3 0.44 0.8 1.06 1.1
+ 24 26.7 5.9 0.29 0.5 1.33 1.4
++ 16 27.1 5.8 0.63 0.9 1.44 1.2
+++ 14 27.1 5.0 0.57 1.1 0.93 0.88
++++ 15 26.3 5.2 0.2 0.5 0.67 0.79
eða nær 1/10.000 lifandi fædd böm og vom
þá ekki taldar hugsanlegar andvanafæðingar
(7).
Arðsemi kembileitar að sárasótt hefur verið
athuguð í Englandi (8) og Noregi (9). í báðum
athugunum var gert ráð fyrir, að hefði þunguð
kona sárasótt og fengi ekki sýklalyfjameðferð,
sýktust 80% bamanna, 30% fæddust andvana,
10% létust í eða eftir fæðingu og 40% yrðu
þroskaheft og/eða líkamlega fötluð. Af þeim
síðasttöldu þyrfti helmingur hælisvistun og hin
sérkennslu. í Englandi vom skráð 141 tilfelli
sárasóttar á meðgöngu árið 1981. Þar var
hagnaðarhlutfall talið 32,9:1 (8). í Noregi var
tíðni sárasóttar talin 20/100.000 meðgöngur.
Hagnaðarhlutfall var reiknað 3,8:1, einnig var
reiknað að enginn fjárhagslegur ávinningur
yrði af kembileit ef tíðnin væri 5/100.000
meðgöngur.
í okkar athugun var tíðnin 7,9/100.000
fæðingar en ekki var gerð tilraun til að reikna
arðsemi. Ef forsendur slíkra reikninga eru
svipaðar á Islandi og í Noregi er fjárhagslegur
ágóði af kembileit fyrir sárasótt hjá þunguðum
konum. Þar við bætast þjáningar sem fylgja
missi og fötlun bama. Kembileit getur einnig
komið að gagni við að nema breytingar á
nýgengi sárasóttar á tímum aukinna samskipta
við lönd þar sem sárasótt er algeng.
Ekkert bam fæddist hér á landi á umræddu
tímabili með meðfædda sárasótt. Þetta bendir
til að kembileitin sé árangursrík.
Ósértæk sárasóttarskimpróf, t.d. VDRL,
eru oft falskt jákvæð og hlutfallslega
oftar því lægri sem tíðni sárasóttar er í
prófunarhópnum. Prófin geta verið falskt
jákvæð um skamman tíma (t.d. við ýmsar
sýkingar, eftir bólusetningar og í meðgöngu)
eða langan tíma (t.d. við illkynja sjúkdóma,
sjálfsofnæmissjúkdóma, mótefnatruflanir og í
elli) (5).
Þær tvær konur með falskt jákvætt VDRL
próf, sem höfðu versta meðgöngusögu í
þessari athugun, voru báðar með SLE og
anti-kardíólípín mótefni. Þær eignuðust báðar
vaxtarseinkaða fyrirbura og önnur átti fjögur
fósturlát að baki.
Hjá konum með SLE er aukin hætta á
fósturlátum og á fæðingu vaxtarseinkaðra
bama, sérlega ef þær hafa anti-fosfólípíð
* p>0,05 í öllum tilvikum