Læknablaðið - 15.12.1994, Page 26

538
LÆKNABLAÐIÐ 1994; 80
rannsókn (Swedish Trial in Old Patients with
Hypertension), en í henni var sýnt fram á 47%
minnkun á tíðni heilaáfalla, 43% minnkun á
dauðsföllum og 13% minnkun á kransæðatil-
fellum við meðferð aldraðra háþrýstingssjúk-
linga sem voru að öðru leyti hraustir. Meðferð
var fólgin í gjöf betahemla og þíasíð lyfja (14).
Eftirtektarvert við þessar rannsóknir var, að
það þurfti tiltölulega stuttan tíma á virkri með-
ferð þar til ótvíræðar niðurstöður komu fram
sem bentu tii gagnsemi meðferðar. Þessar
rannsóknir og reyndar fleiri hafa rennt að því
er virðist styrkum stoðum undir þá skoðun, að
það sé veruleg gagnsemi í því að meðhöndla
háþrýsting hjá öldruðum einstaklingum. A
þetta einnig við einstaklinga með einangraðan
slagbilsháþrýsting.
Hjá öldruðum einstaklingum eru oft marg-
þætt heilsufarsvandamál til staðar, svo sem
skerðing á nýrnastarfsemi, sykursýki eða veikl-
að sykurþol. Stundum er veruleg hætta á blóð-
þrýstingsfalli í standandi stöðu með alvarleg-
um afleiðingum fyrir hinn aldraða. Það er því
að sjálfsögðu ástæða til varkárni og gæta ber
þess að fara ekki offari við meðferð háþrýst-
ings hjá þessum sjúklingahópi. Einnig er rétt
að benda á, að það eru ekki ennþá öruggar
niðurstöður fyrir hendi um árangur meðferðar
hjá þeim sem eru orðnir háaldraðir. Enda þótt
taka þurfi tillit til margra atriða má telja, að
hækkandi eða hár aldur sé ekki frábending
fyrir meðferð eins og oft var talið áður. Arétta
ber að við meðferð háþrýstings hjá öldruðum
er fyrst og fremst verið að leitast við að koma í
veg fyrir heilaáföll og reyndar er vonast til að
draga megi úr tíðni heilabilunar af völdum
endurtekinna heilaáfalla, því að svo virðist sem
hár blóðþrýstingur sé greinilegur áhættuþáttur
fyrir heilabilun af völdum æðasjúkdóma (15).
Það er til mikils að vinna ef tekst að hindra
heilaáfall eða seinka verulega. Heilaáfall getur
verið þungbær kvilli með mikilli fötlun og lang-
varandi sjúkrahúsvist með miklum kostnaði.
Þess vegna er mjög mikilvægt að leitast við af
alefli að koma í veg fyrir slík áföll.
Sömu meginreglur um meðferð háþrýstings
gilda í raun hjá öldruðum og þeim sem yngri
eru. Talið er, þó ekki sé það sannað, að
íþróttaæfingar, líkamsrækt og mataræðisbreyt-
ingar séu ekki eins virkar hjá hinum öldruðu.
Margir telja að lyfjameðferð hjá öldruðum sé
flóknari vegna hugsanlegra breytinga á niður-
brotshraða og útskilnaði lyfja, en svo virðist
sem þessi atriði séu ekki sérlega vel rannsökuð
hjá stórum hópum. Aðrir telja að lyfjameðferð
sé jafnvel einfaldari hjá gömlum en ungum
(16) . Mikilvægast er að meðferðin sé einföld,
þolist vel og beri tilætlaðan árangur.
Ráðleggingar sem eru ríkjandi nú og flestir
virðast sammála um varðandi lyfjameðferð hjá
öldruðum háþrýstingssjúklingum eru harla
einfaldar. Jafnan skulu lágir skammtar notaðir
og í fyrstu reynd þíasíð lyf og betahemlandi lyf
(17) . Þetta eru einmitt lyfin sem hafa reynst svo
vel í þeim rannsóknum sem minnst var á hér að
ofan. Enda þótt hin nýrri lyf eins og alfaheml-
ar, kalsíumhemlar og ACE-hemlar hafi oft
reynst ágætlega við meðferð háþrýstings hjá
öldruðum, eru ekki til óyggjandi niðurstöður
um gagnsemi þeirra við að koma í veg fyrir
fylgikvilla háþrýstingsins (svo sem heilaáföll)
og hafa þessi lyf því ekki fengið sess sem fyrstu
lyf eða kjörlyf hjá þessum sjúklingahópi. Það
er þó alls ekki víst, að þessar einföldu ráðlegg-
ingar um hin gömlu lyf, það er þíasíð og beta-
hemla, séu síðasta orðið í meðferð háþrýstings
hjá öldruðum, því að rannsóknir eru í gangi,
þar sem verið er að prófa nýju lyfin (18-20). Að
sjálfsögðu skal reyna nýrri lyf, þegar frábend-
ingar eru fyrir þíasíðum og betahemlum eða
þau af einhverjum ástæðum reynast ekki sem
skyldi.
Alfahemlandi lyf geta stundum átt við hjá
öldruðum karlmönnum með óþægindi af
hvekksauka (prostatismus). Kalsíumhemlandi
lyf reynast oft mjög vel hjá öldruðu fólki og
virðast ekki hættuleg í notkun. Lífeðlisfræði-
lega séð virðast kalsíumhemlandi lyf góður
kostur, þar sem þau draga úr stífleika æðakerf-
isins og hafa oft aðrar heppilegar aukaábend-
ingar, til dæmis hjá einstaklingum með hjarta-
kveisu og hjartsláttartruflanir. ACE-hemlandi
lyf geta verið vandmeðfarin hjá öldruðum.
Gæta þarf vel að nýrnastarfsemi með blóðpróf-
um í byrjun meðferðar og varast notkun lyfj-
anna við veruleg þrengsli í nýrnaslagæðum.
Sérstaklega ber að gæta að þessu, ef vökvajafn-
vægi einstaklingsins er brenglað eins og eftir
hitasótt eða niðurgangspestir, þá sérstaklega ef
einstaklingur hefur notað þvagræsilyf. ACE-
hemlar slaka á samdrætti í fráfærandi slagæð-
lingum nýrnagauklanna (glomeruli), og því er
hætta á of miklu þrýstingsfalli í gauklunum, ef
ofangreind atriði og nýrnaslagæðaþrengsli eru
fyrir hendi. Þá getur síunarhæfileiki nýrnanna
minnkað alvarlega og nýrnabilun fylgt í kjöl-