Læknablaðið - 15.06.1995, Blaðsíða 24

470
LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
ingurinn eru slímmyndandi æxli, annað hvort
stórbelgjaæxli sem hefur góðkynja vefjafræði-
legt útlit, eða belgjakrabbamein sem hefur ill-
kynja útlit. Æxli þessi finnast fyrst og fremst
hjá miðaldra konum og eru kviðverkir og
megrun oftast fyrstu einkenni. Við skoðun á
þessum sjúklinpum má oft þreifa fyrirferð í efri
hluta kviðar. I dag eru ómskoðun og tölvu-
sneiðmyndir af kviðarholi þær rannsóknir sem
mestar upplýsingar gefa um belgmein í brisi.
Einnig er tölvusneiðmynd oft hjálpleg við að
greina á milli smábelgja- og stórbelgjaæxla. Nú
er einnig farið að gera óm- eða sneiðmynda-
stýrða ástungu á þessum fyrirferðum til að
greina hvers eðlis þau eru. Þannig er mögulegt
að fá vefjasýni úr æxlinu og einnig er hægt að
mæla amýlasa og æxlisvísa í vökvanum sem
dreginn er úr belgnum. Oft fæst þó nákvæm
greining ekki fyrr en í aðgerð þar sem tekið er
sýni úr fyrirferðinni. Helstu mismunagreining-
ar eru svokallaðir gervibelgir, tilkomnir vegna
áverka eða bólgu, meðfæddir belgir, kirtil-
gangakrabbamein eða innkirtlaæxli. Sumir
telja að smábelgjaæxlin þurfi ekki meðhöndlun
ef greining hefur verið staðfest með ástungu á
æxlinu. Aðrir leggja sérstaka áherslu á að öll
belgæxli í brisi geti verið illkynja og því beri að
fjarlægja þau með aðgerð. Alltaf ætti að líta á
stórbelgjaæxli í brisi sem illkynja og er aðgerð
þar sem æxlið er fjarlægt, kjörmeðferð. Bæði
stórbelgjaæxli og belgkirtilkrabbamein í brisi
eru hægt vaxandi og er oftast hægt að fjarlægja
þau þrátt fyrir að þau hafi greinst seint.
Þrjú tilfelli belgæxla í brisi hafa greinst hér á
landi frá 1972 og er þeim lýst í þessari grein
ásamt yfirliti yfir sjúkdóminn.
Inngangur
Belgkirtilæxli eða belgæxli í brisi eru sjald-
gæf. Oftast eru belgmein í brisi gervibelgir
(pseudocysts) sem eru bandvefsbelgir fylltir
brissafa og án þekju. Slíkir gervibelgir stafa
annað hvort af bólgu eða áverka og hverfa oft
af sjálfu sér (1). Öðru máli gegnir um belgæxli
sem eru 10-15% belgmeina í brisi (2). Þeim
hefur aðallega verið skipt í tvær tegundir: Slím-
rík stórbelgjaæxli annars vegar, sem geta
breyst í belgkirtilkrabbamein (macrocystic
adenocarcinoma), og hins vegar fjölsykrunga-
rík smábelgjaæxli (3-6). Hvergi hefur verið lýst
að gervibelgir geti verið eða orðið illkynja en
öll slímrík kirtilæxli geta orðið það með tíman-
um (4). Mikilvægt er því að greina á milli belg-
æxla og gervibelgja en mörg dæmi eru um að
stungið hafi verið á slíkum æxlum þegar talið
var að um gervibelg væri að ræða (1,7). Slík
misgreining getur tafið fyrir réttri meðferð og
aukið hættu á útsæði en yfirleitt hafa sjúklingar
með belgæxli góðar lífshorfur (8).
Á handlækningadeild Landspítalans greind-
ust nýlega tveir sjúklingar með belgæxli í brisi.
Þrátt fyrir talsverða leit fannst einungis eitt
tilfelli til viðbótar sem greinst hafði hér á landi.
Sá sjúklingur var skorinn upp á Borgarspítal-
anum árið 1972.
Lítið hefur verið fjallað um þessi æxli hér-
lendis. Það er mikilvægt að hafa í huga að þau
eru skurðtæk og mögulegt er að lækna þau en
mikill meirihluti æxla í brisi eru illviðráðanleg
krabbamein. Því þykir okkur rétt að kynna
tilfellin og einnig yfirlit um þessa sjúkdóma.
Tilfelli 1
Fjörtíu og eins árs gömul kona leitaði til
heimilislæknis vegna almennrar vanlíðunar,
þreytu og úthaldsleysis en einnig vegna verkja
undir hægri rifjaboga. Verkurinn var stöðugur
og leiddi aftur í bak. Ómskoðun af gallvegum,
lifur og brisi sýndi eðlilega gallblöðru með 1,5
cm stórum steini, eðlilega lifur og milta en í
uppmagálssvæði (epigastrium) hægra megin
við miðlínu sást 9 cm fjölbelgjamein (multicyst-
ic adenoma). Ekki var hægt að meta uppruna-
stað þess og ekki varð bris heldur metið vegna
fyrirferðarinnar. Tölvusneiðmynd af kviðar-
holi sýndi vel afmarkað 8x8 cm stórt fjölbelgja-
mein sem virtist útgengið frá brisi. í fyrirferð-
inni sást kölkun og einnig Iítil skilrúm (septa).
Hún þrýsti mjög á skeifugörn og ýtti henni og
neðri hluta magans niður á við. Auk þessa sást
lítill belgur í vinstra nýra.
Við innlögn höfðu einkenni sjúklings lítið
breyst, en við skoðun komu fram þreifieymsli
um efri hluta kviðar og undir vinstri rifjaboga
þreifaðist fyrirferð. Konan hafði sögu um
brjóstsviða sem var verstur eftir máltíðir. Hún
hafði verið í eftirliti hjá meltingarfærasérfræð-
ingi en hann hafði magaspeglað hana tvisvar og
greint hjá henni magabólgur. Þvag og hægðir
höfðu verið eðlilegar og hún hafði ekki lést.
Hjartalínurit og lungnamynd voru eðlileg og
endurtekin ómskoðun og tölvusneiðmynd
sýndu óbreytt ástand frá fyrri skoðun. Ekki
sáust merki um meinvörp. Fjarhluti briss var
tekinn (distal pancreatectomia) ásamt milta og
gallblöðru auk þess sem hægri eggjaleiðari var