Læknablaðið - 15.06.1995, Blaðsíða 29

LÆKNABLAÐIÐ 1995; 81
475
belgæxli í brisi en það æxli hafði einnig sam-
gang við briskirtilganginn (7). Yfirleitt er litið
á CEA sem tæki til að greina ristilkrabbamein
en því hefur verið lýst að það er einnig hækkað
í vökva úr illkynja belgmeinum. Einnig getur
CA 19-9 hjálpað til við mismunagreiningu en
það hefur verið tengt ýmsum meltingarfæra-,
lifrar-, gall- og briskrabbameinum (8). I einni
rannsókn kom fram að bæði CEA og CA 19-9
fundust í meira mæli í illkynja æxlum í brisi en í
góðkynja eða jaðar brisæxlum (32). Erfitt er að
segja til um hversu áreiðanleg þessi mæligildi
eru við greiningu og mismunagreiningu belg-
æxla í brisi. Tilfellin eru enn það fá þar sem
þetta hefur verið athugað að ekki er hægt að fá
fram næmi og sértækni þessara mælinga (9).
Einnig hefur verið bent á að ástunga sem þessi
er ekki alveg hættulaus (13). Ber þá sérstaklega
að hafa í huga aukna hættu á blæðingu í kviðar-
holi eftir ástungu á æðaríku æxli (16). Auk þess
er ekki vitað hvort auknar líkur eru á mein-
vörpum við ástunguna og er því nauðsynlegt að
rannsaka þessa aðferð betur áður en ástunga er
notuð sem hluti af greiningu þessara sjúklinga
(9). Nákvæm greining fæst þó oft ekki fyrr en
við aðgerð þar sem tekið er sýni úr fyrirferð-
inni (6).
Mismunagreining: Ekki er ætlunin í þessari
grein að fjalla í smáatriðum um alla þá mögu-
leika sem til greina koma við mismunagrein-
ingu á fyrirferð í brisi. Þó verður ekki hjá því
komist að nefna það helsta sem hafa þarf í
huga. Aður hefur verið minnst á mikilvægi
gervibelgja og hvernig greina má þá frá raun-
verulegum æxlisvexti. Oftast ætti að vera auð-
velt að greina smábelgjaæxli frá gervibelg með
tölvusneiðmynd með skuggaefni (21,30). Stór-
belgjaæxlið getur valdið meiri vandkvæðum.
Þá kemur ómskoðun og jafnvel gallpípuþræð-
ing til sögunnar en eins og áður hefur komið
fram hafa æxlin ekki samgang við briskirtil-
ganga eins og gervibelgir jafnan hafa (1). Þá má
einnig reyna að gera ástungu á belg til greining-
ar en ókostir þess hafa áður verið ræddir
(1,9,16).
Briskirtilgangakrabbamein er önnur mikil-
væg mismunagreining en það er langalgengasta
æxlið sem finnst í brisi (22). Einkenni sjúklinga
með illkynja mein í brisi eru í byrjun oft þau
sömu og hjá sjúklingum með góðkynja fyrir-
ferðir. Líklegra er þó að um belgmein sé að
ræða ef fyrirferð finnst í uppmagálssvæði eða
sést fyrir tilviljun á röntgenmynd (21). Einnig
hér geta tölvusneiðmyndir, ómskoðun og æða-
myndataka verið hjálpleg við greiningu.
Nokkrir eru þeirrar skoðunar að leiki óstað-
festur grunur á að um smábelgjaæxli sé að ræða
eigi að framkvæma ástungu til þess að sjúkling-
urinn komist hjá óþarfa aðgerð, sérstaklega ef
um aldraða eða áhættusjúklinga er að ræða
(21,24,28).
Auk kirtilgangakrabbameins eru innkirtla-
æxli einnig mikilvæg. Seyti þau vökum finnast
þau oft snemma vegna einkenna sem vakarnir
gefa og eru þau þá yfirleitt lítil. Séu þau óvirk
geta þau verið orðin nokkuð stór við greiningu
og gefið óljósari einkenni. Slík æxli eru þá
venjulega æðarík og einnig geta myndast belg-
líkar einingar vegna dreps í æxlinu. Þannig
geta þau líkst smábelgjaæxlum. Finnist aftur á
móti meinvörp í lifur eða annars staðar þá
útilokar það að um smábelgjaæxli geti verið að
ræða.
Einnig getur verið erfitt að greina sjaldgæf-
ari æxli frá belgæxlum svo sem totuæxli (papill-
ary) og þétt þekjufrumuæxli (epithelial) en
þessi æxli eru þó venjulega í yngri sjúklingum
(10,21). Aðrar fyrirferðir sem geta komið til
greina eru til dæmis meinvörp og meðfæddir
belgir sem sjást stundum í brisi til dæmis í von
Hippel-Lindau sjúkdómi (23,26).
Meðferð og horfur: Ekki eru allir sammála
um hvaða meðferð skuli veita sjúklingum með
þennan sjúkdóm. Sumir telja að smábelgjaæxl-
in þurfi ekki meðhöndlunar við ef greining hef-
ur verið staðfest með ástungu á æxlinu (14,27).
Aðrir leggja sérstaka áherslu á að öll belgæxli í
brisi geti verið illkynja og því beri að fjarlægja
þau með aðgerð (13). Réttast er þó að meta
það í hvert sinn þar sem smábelgjaæxli er góð-
kynja, vex hægt og aðgerð á briskirtlinum er
oft erfið og getur haft alvarlega fylgikvilla í för
með sér.
Alltaf ætti að líta á stórbelgjaæxli í brisi sem
illkynja. Hvort sem vefjasýni sýnir illkynja vef
eða ekki er kjörmeðferð aðgerð þar sem æxlið
er fjarlægt (17). Bæði stórbelgjaæxli og belg-
kirtilkrabbamein í brisi vaxa hægt og er oft
hægt að fjarlægja þau fullkomlega þrátt fyrir
seina greiningu (6). Dæmi er um að sjúklingur
hafi fengið íhaldssama meðferð (innri aftöpp-
un (internal drainage)) í fimm ár en síðar
reynst hafa stórbelgjaæxli sem þá var fjarlægt
algjörlega (13). Séu æxlin hins vegar óskurðtæk
getur innri aftöppun eða önnur líknandi með-
ferð slegið á einkenni sjúklings (2).